Ege Hospital – Ege Hospital – Sağlamlığınız, sağlamlığımızdır.

Elə bir mövsümdəyik ki, payız fəsli bitir, qış mövsümü başlayır. Mövsümlə əlaqədar bəzi xəstəliklərdə, təbii ki, uşaq virus infeksiyalarında artışlar olur. Bu artışlardan biri də, təbii ki, üst tənəffüs yolu xəstəlikləri və alt tənəffüs yolu xəstəlikləridir. Onlardan biri də kəskin bronxiolit deyilən bir xəstəlikdir.

Uşaqlar arasında bu aralar öskürəklərdə çox sıx rast gəlinən xəstəlikdən biridir. Törədicisi adətən bir virus olur. “Respirator Sinsitial Virus” (RSV) deyilən bir virusdur.

Uşaqlar, adətən, nə ilə bizə müraciət edirlər?

Bizə müraciət şəkilləri, 1-2 gün öncə başlayan öskürək, burun tıxanıqlıqları və asqırma.

Bundan əlavə, tənəffüsün durması, xışıltı ilə müraciət edirlər klinikaya. Biz bronxiolit deyirik. Bronxiolit sözünün daha geniş mənası: bizim tənəffüs sistemimizdə 2-3 hissə var ki, onun iltihabı ilə gedən xəstələrə həmin sistemin adını veririk. Bronxiolit əsas etibarilə bronxların xırda şaxələnmələrini tutan bir xəstəlikdir. Əgər vaxtında müalicə olub vaxtında tədbir görülməzsə, ağciyərə qədər gedə biləcək bir xəstəlikdir.

Bronxiolitin əlamətləri

Bronxiolitin əlamətləri nələrdir? 37.5-larda, 38-ə çatmayan qızdırmalar olur, öskürək ataqları olur, öskürək tutmalar olur, periodiklər olur. Ondan əlavə boğulmalar olur uşaqlarda, tənəffüsün durması olur. Xışıltılı tənəffüs olur, hansı ki, ana, valideyn kənardan bu səsləri eşidir.

Bizim, təbii ki, ən önəmli silahımız stetoskop deyilən alətdir. Biz steskopu qoyduqda uşaqlarda üç ayrı tənəffüs səsi eşidə bilirik. O tənəffüs səslərində bronxiolitdə eşitdiyimiz səslər, ekspiriumun uzanması, yəni nəfəs alıb verməkdə çətinləşmə, “rhonchi” dediyimiz hal. “Rhonchi” nə deməkdir? Kənardan fitverici xırıltılar və “râle” dediyimiz hallar. “Râle”nədir? Qar üstündə yerimə səsi, xışıltı səsi.

Loru dildə desək, əgər valideyn bizə xışıltıyla və fitverici xırıltılarla nəfəs alış-veriş şəkilində gəlirsə, biz bu terminə bronxiolit adını verə bilərik.

Bronxiolitin diaqnostikası

Diaqnostik əlamətlər rentgen əlamətləri olaraq və fiziki müayinə olaraq xəstəliyə diaqnoz qoyuruq. Fiziki müayinənin adını “rhonchi”, “râle” və “ekspirium uzunluğu” şəkildə açıqlama olaraq verdim. Rentgen filmində nə görürük? Filmdə ağciyər tutan bir görünüm görmürük, əslində. Amma əgər uşaqda gec qalma olarsa, “superinfeksiya” dediyimiz bir hal görə bilirik. İkincili, infeksiya pnevmoniyaya keçən bir tablo ola bilər.

Adından da göründüyü kimi – “Respirator Sinsitial Virus”. Adı virusdur. Amma gec hərəkət etsək, ikincili infeksiya – onun üzərinə bakteriya qonmuş və xəstəxana yatışlarını təkanlamış oluruq.

Üçüncü, əgər şübhəli qaldığımız hallarda bəzi parametrlərimiz var. Təbii ki, bu qan qazıdır və bir də saturasiya deyilən parametrlərə baxırıq.

Saturasiya nə deməkdir? Ələ xüsusi sensorlar bağlamaqla o sensorlar vasitəsilə ekrana çıxan qanın oksigenləşmə dərəcəsini ölçürük. Qanın oksigenləşmə dərəcəsi biz pediatrlar uşaq yaş qruplarında 95-in üzərində istəyirik. Əgər 95-nin altındadırsa, “Tənəffüs əlamətləri var” deyirik uşaqlarda. 92-nin altında isə kritik halı göstərir və xəstəxana yatışının göstəricisidir birbaşa.

Bronxiolitin müalicəsi

Müalicəsi nədir? Əslində, “Respirator Sinsitial Virus”un çox böyük bir müalicəsi yoxdur. Yataq istirahəti, bir də bronx genişləndirici dərmanlardan istifadə edirik. Amma bronx genişlənici dərmanları istifadə edən analara bir tövsiyəm. Analar buna “inqalyasiya dərmanları” deyirlər. Ventolin və yaxud Pulmikort. Tövsiyəm həkim müayinəsi olmadan istifadə etməsinlər.

Bəzən öskürəkdə tam tərsi, əlavə təsirləri ola bilər. Bronxiolitdə belə əgər RSV-nin qıcıqlandırdığı bronxiolitdə belə “Ventolin”dən əgər fayda görmürüksə, dayandıra bilirik. Başqa infeksiyalarda yan təsirləri çox ola bilir.

Respirator Sincitial Virusun qıcıqlandırdığı kəskin bronxiolitlərdə ən önəmli müalicə bol-bolyataq istirahəti və bol-bol maye qəbuludur.

Uzman Dr.Lalə Nəzərli, Həkim pediatr

“Quru göz” nədir, nəyə görə yaranır? Göz quruluğunun səbəbləri nələrdir? Quru göz sindromunun əlamətləri, simptomları nələrdir? Göz quruluğuna qarşı hansı qabaqlayıcı tədbirlər görə bilərik?

Gözün normal funksiyasını yerinə yetirməsi üçün göz almasının üzəri daim nəmli olmalıdır. Bu nəmliliyi göz yaşı təmin edir.

Göz yaşı normalda üç təbəqədən ibarətdir. Bu yağ təbəqəsi -lipid təbəqə, öz maye – ağ təbəqə və musin təbəqəsidir. Göz yaşı normal funksiyasını yerinə yetirməsi üçün hər üç təbəqənin tam olması lazımdır. Hansısa təbəqənin bir əskikliyi halında gözün önündəki olan şəffaf hissədə – korneada və göz almasının xaricini əhatə edən konyunktivada müxtəlif xəstəliklər ortaya çıxa bilər.

Quru göz sindromunun əlamətləri

Quru göz sindromu hansı simptomlarla müşahidə olunur?

Bu göz sulanması, bu qaşıntı, gözdə qızartı, yad cisim hissi iləmüşahidə olunur.

Quru göz sindromuna qarşı nə etmək olar?

Biz nə edə bilərik?

Birincisi, bol su içilməlidir. İkincisi, Omega-3 tərkibli olan qidaları, yəni dəniz məhsulları, qoz istifadə etmək lazımdır qida rasionunda. Daha sonra kondisioner, yəni bunun həm soyuq, həm isti funksiyası, sobalar olan məkanlarda daha az vaxt keçirmək lazımdır. Daha sonra televizorda, “gadget”lərdə, yəni bu həm kompüter, həm planşet, telefonda bir şey oxuduğumuz və izlədiyimiz zaman, məqalə belə oxuduğumuzda biz göz qırpmağı unuduruq. Əslində göz qırpma refleksi bir mexanizmdir. Və bu proses içərisində göz alması nəmlənir. Ona görə ekranlardan istifadəni müəyyən aralarla etmək daha yaxşıdır.

Bütün sadaladığımız şərtlərə riayət olunsa, yəni quru göz sindromu müşahidə olunmayacaq. Amma əgər bunların hamısına riayət edildikdən sonra da şikayətlər davam edirsə, göz həkiminə müraciət etmək lazımdır və artıq göz həkiminin kontrolu altında göz damcıları ilə göz quruluğuna müdaxilə olunacaq.

Könül Rəşidova, Oftalmoloq

Süni mayalanma müalicəsini biz kimlərə tətbiq edirik? Əvvəlcəondan danışım.

Kişi və qadından qaynağlanan səbəblərə görə öz-özünə hamiləlik meydana gəlməyən çütlüklərə ya da süni mayalanma müalicəsindən öncə digər köməkci üsullarla nəticə ala bilmədiyimiz çütlüklərdə biz süni mayalanma müalicəsi tətbiqinə üstünlük veririk.

Bəzi hallarda xəstəni bir müddət gözlədib öz-özünə hamilə qalmağını gözləyirik, amma bəzi hallarda heç gözləmədən də bu prosesə, müalicə prosesinə başlaya bilirik.

Hər şeydən əvvəl “Hansı hallarda tezləşdiririk, mümkün qədər tez başlayırıq?”

Süni mayalanmaya dərhal başladığımız hallar

Birincisi əgər qadın xəstəmizdə uşaqlıq boruları bağlıdırsa, ya da müxtəlif xəstəliklərdən qaynağlanan səbəblərə görə götürülübsə, ya da bağlanıbsa.

İkinci səbəb olaraq, yumurta rezervi çox aşağıdırsa. Kişidə, yenə, sperma hərəkətliliyi və miqdarı ilə bağlı bir problem varsa, ya da eyakulyasiyasında heç spermanın olmadığı hallarda süni mayalanma müalicəsinə biz tezliklə başlamağa üstünlük veririk.

Bundan başqa ailədə genetik bir xəstəlik varsa, yəni sağlam bir embriyon seçimi tələb olunursa yenə mümkün qədər tez biz heç bir halda xəstəni gecikdirmədən xəstəyə müalicə prosesini başlayırıq.

Bununla bərabər bizim üçün ən vacib şey ananın yaşıdır.

Ananın yaşı necə təsir edir?

Ananın yaşı da iləriləyibsə ki, bizim üçün bu limit 35 yaşdır. 35 yaşın üzərindədirsə də bu prosesə, əgər xəstəmiz də gəbul edirsə, təsdiqləyirsə, heç gecikdirmədən başlamağa üstünlük veririk.

Normalda bir cütlük bizə gəldikdə hər şey qaydasındadırsa əgər çox aşkar və bir az əvvəl bəhs etdiyim problemlərdən heç biri yoxdursa xəstəmiz 35 yaşın altındadırsa 1 ilə qədər gözləmə vaxtımız vardır. O 1 ildən sonra xəstəmiz əgər istəyərsə yenidən gəlib bizə müraciət edə bilər.

35 ilə 40 yaş arasındadırsa bu müddət 6 aya enir. 40 yaşın üstündədirsə bu müddət daha da qısalır və 3 aya qədər düşür.

Amma əlbəttə ki, bunların hamısı xəstəmizlə qarşılıqlı danışıb qərar alınaraq gözləyəcəyimiz müddətdir ya da dediyim kimi, heç gözləmədən də başlaya bilərik.

Ananın yaşı niyə vacibdir?

Ananın yaşı bizim üçün niyə vacibdir?

Çünkü ana yaşı uzandıqca hamilə qalma müddəti də uzanır ya da hamilə qaldıqdan sonra uşaqsalma ehtimalı çok artıyor. Bunun səbəbi də yaş artdıqca qadın bədənindəki yumurtalarda meydana gələn genetik pozulmanın, xromosom aberrasiyalarınına rtmasıdır. 35 yaşın altındaki bir xəsətdə bu xromosom anomaliyaları təxminən 15-20% nisbətindədirsə 35 yaşıdan sonra, xüsusilə də 37 yaşı keçəndən sonra 50%-ə, yaş ilərlədikçə 70-80%-ə qədər çıxa bilir. Bu da deməkdir ki, anormal yumurta, qeyri-sağlam embriyon və hamiləliklə nəticələnməyən bir proses. Ya da dediyim kimi tutunmadan sonra, hamiləlikdən sonra uşaqsalma ilə nəticələnən bir proses.

Bu səbəbdən xəstəmizin yaş aldıqca biz müalicə prosesini tezləşdiririk.

Transferdən əvvəl genetik diaqnostika

Xüsusilə 40 yaş üstü xəstələrimizdə də biz bu prosesi genetik diaqnozla birlikdə idarə edirik. Çünki bir az əvvəl də dediyim kimi əgər yumurtamız zərər görübsə genetik olaraq verəcəyimiz embriyonun da problemli olma ehtimalı çox yüksəkdir. Bu səbəbdən biz nə edirik? Xəstəmizə bütün təfərrüatları izah edərək yumurta toplama prosedurunu etdirdikdən sonra və embriyon inkişafını təmin etdikdən sonra xəstəmizi genetik diaqnostika proseduruna yönləndiririk. Beləcə 40 yaş üstündə də olsa əgər xəstəmizin sağlam yumurtası varsa formalaşmış sağlam embriyonu da müəyyən edib o embriyonu, sağlam olan emriyonu xəstəmizə transfer edərək sağlam bir körpənin dünyaya gəlməsini hədəfləyirik. Buna görə xəstə yaşı bizim üçün çox vacibdir. Zəhmət olmasa xəstələrimiz 35 yaşı keçdikdən sonra süni mayalnma düşünməsə belə bir qinekoloqa gedərək müayinə olsunlar. “Bir problemləri varmı, yoxmu?” aşkar etsinlər və bu müddəti tezləşdirsinlər.

Cemile Yılmaz, Klinik embrioloq

Qadınlarda saç tökülməsinin səbəbləri çoxdur, müxtəlifdir. Ən çox hormonal səbəblər, vitamin, mineral çatışmazlığı, qan azlığı, mövsümə bağlı saç tökülmələri, başqa səbəblər də saymaq olar. Stress faktoru dadaxildir bu səbəblərə.

Ümumiyyətlə, gün ərzində 100-150 və daha çox saç tökülürsə, “saç tökülməsi” olaraq qəbul edirik, artıq patoloji bir şey olaraq qəbul edirik və həkimə müraciət etməyə bir səbəbdir.

Saç tökülməsində müayinə

İlk müraciətdə əvvəlcə saçlarda bir müayinə olunur. “Pull” testi diyimiz çəkmə testi olunur. Nə qədər saç tökülür, ona baxırıq. Müəyyən müayinələrdən və hətta tökülmə şiddətinə görə müəyyən qan analizlər olunur. O analizlərin nəticələrinə görə “Müəyyən bir səbəblər varmı?” ortaya çıxarırıq. Bəzən analizlərdə bir problem olduğu zaman o düzəlməlidir. Yoxdursa, simptomatik saç tökülməsi olaraq qəbul edirik. Və yaxud da mövsümidi: yaz, payız aylarında mövsümə bağlı saç tökülmələri baş verir.

Ümumiyətlə, saç tökülməsi zamanı ən birinci saç tökülmənin səbəbini müəyyən etmək lazımdır ki, əksər hallarda saç tökülməsinin qadınlarda bir səbəbi olur. Və bəzən sırf bunu hansısa bir prosedurla və yaxud da hansısa bir həblə müalicə etməyə çalışırlar. Müəyyən nəticələr əldə olunur: “Mənim saçım yaxşı idi, yenidən başlayır tökülməyə” kimi fikirlər çox eşidirik. Ümumiyyətlə, bir qadın saç tökülməsi ilə müraciət edibsə, birinci növbədə geniş bir anamnez alınmalıdır xanımdan. “İstifadə etdiyi dərmanlar varmı?”, “Ümumiyyətlə, nə qədər müddətdir saçları tökülür?”, “Genetik olaraq, ailəsində və yaxud yaxınlarında kimdəsə bir saç tökülməsi hekayəsi varmı?” Və saç tökülməsinin tipini müəyyən etmək lazımdır. Hansı tip saç tökülməsidir? Mövsümə bağlımı, qanazlığına bağlımı, hormonlara bağlımı, stressə bağlımı və yaxud da “alopesi areata” dediyimiz autoimmun saç tökülməsidirmi? Bunu müəyyən etmək lazımdır.

Saç tökülməsinin müalicəsi

Bəzən qadınlarda hormonal problemlər yaranır. Bu hormonal problemləri də ehtiyac olarsa, bir endokrinoloq konsultasiyası edirik və ortaq bir məxrəcə gəlmək lazımdır ki, saç tökülməsinin səbəbi nədir? Səbəbi müəyyən etdikdən sonra səbəbə yönəlik müalicələr olunur bu öz yerində və “takviye” dediyimiz saçların toparlanması üçün, daha sürətli canlanması üçün, tökülən saçların bərpası üçün yerli olaraq istifadə olunan müalicələr var. Eyni zamanda daxilə verilən müalicələr var tabletka şəklində, kapsul şəklində. Bundan əlavə saç tökülməsi ilə bağlı kosmetik prosedurlar da ola bilər. Məsələn, “mezoterapiya” dediyimiz kosmetik prosedur və yaxud da son zamanlarda bəzən qəbul olunur, bəzən qəbul olunmur, amma “plazmaterapiya” dediyimiz plazmalifting müalicəsi tətbiq oluna bilər.

Ancaq mənim tövsiyəm odur ki, əgər bir xanımda saç tökülmə varsa, ən birinci hormonal problemlər inkar olunmalıdır. Məsələn, bunlaranə aid ol bilər? Bizim el arasında “zob” dediyimiz qalxanvari vəzi ilə, tiroid vəzi ilə bağlı olan problem varsa, o aşkarlanmalıdır, aybaşı pozulmaları varsa, bunu aydınlaşdırmaq lazımdır. Hormonal problemləri ortaya çıxıbsa, bu ginekoloq həkimlə və endokrinoloq həkimlə konsultasiya olunduqdan sonra ortaya yeni bir xəstəlik çıxmayıbsa, əgər təbii ki, artıq simptomatik müalicə verilə bilər. Yoxsa sırf saç tökülməsi üçün simptomatik müalicələr hər zaman effektiv olmur, təbii ki.

Bundan başqa bizə saç tökülməsində dəstəyi ən çox olan həkimlərdən biri psixiatrlar, nevroloqlardır. Çünki saç tökülməsi eyni zamanda stressə, gərginliyə bağlı olan simptomdur. Və əgər varsa, belə bir şey eyni zamanda saç tökülməsinin, özü də bəzi xanımları depressiyaya saldığı üçün psixiatr və ya nevropatoloq konsultasiyası istəməliyik.

Bəzən pasiyentlərimizi yönləndirmək çox çətin olur. “Mənim sadəcə saçım üçün, müəyyən prosedurlar və ya tabletkalar yazın” kimi. Ancaq nəzərinizə çatdırım ki, bunu etmək pasiyent üçün çox önəmlidir. Müəyyən müalicələr olunur, nəticə əldə olunmur. Amma bir psixiatr, bir nevropotoloq konsultasiyasından sonra bir neçə ay ərzində baxırsınız artıq tökülmə dayanıb, artıq əvvəlki şiddətlə tökülmür və ya saçlar canlanmağa başlayır.

Vitamin, mineral çatışmazlığı bayaq da vurğuladıq. Mövsümə bağlı və yaxud da xəstənin qidalanmasına bağlı. Qan azlığı ola bilər. Ən çox qarşımıza çıxan saç tökülmə səbəblərindən biri dəmir azlığı anemiyasıdır. Məsələn, qırmızı ətdən imtina edən pasiyentlər və vegetarianlar. O insanlarda daha çox dəmir azlığı baş verir. Dəmir azlığına bağlı saç tökülmələri, bəzən mineral əksikliyinə bağlı saç qırılmaları olur. “Mənim saçlarım uzanmır” kimi. “Əvvəl uzanırdı, indi uzanmır” kimi ifadələrlə qarşılaşırıq.

Şampun saç tökülməsini artırıb və ya azalda bilərmi?

Ən çox verilən suallardan biri də şampunlarla bağlı olur saç tökülmələrində. “Müəyyən şampun işlətdim, ondan sonra oldu” və yaxud da “Bu şampunu işlətdim, saçımda tökülmə azaldı.” Xüsusilə vurğulamaq istəyirəm ki, şampunlar, adətən, saç tökmə və saç çıxarmada çox aktiv iştirak etmirlər. Sadəcə bəzi şampunların tərkibində saçları həcmləndirmək, canlandırmaq üçün olan müəyyən provitaminlər və yaxud yağlar olur. Onlar saçları həcmləndirirlər. Bəzən də şampunların, losyonların içərisində olan kimyəvi maddələrə qarşı bir allergik reaksiya baş verir.

Başın dərisində, saç kökləri olan nahiyələrdə bir ekzema fonunda bir görüntü yaranır və yaxud da saç köklərini zədələyən bir görüntü yaranır. Buna bağlı bir saç tökülməsi ola bilər. Ancaq ümumiyyətlə şampunlarla saç çıxarmaq və ya saç tökmə məsələsi aktiv bir məsələ olduğu üçün vurğuladım bunu. Elə bir şey çox saç tökülməsinə təsir etməz. Buna görə “Hansısa bir şampunu alım, saç tökülməmi dayandıracaq” – bu doğru deyil. Özəlliklə, vurğulamaq istəyirəm ki, əgər bir neçə ay ərzində aktiv saç tökülməsi müşahidə eləyən, darıyan zaman və yaxud da daramasa da rutin, gündəlik olaraq müşahidə etdiyi saç tökülməsi varsa, normadan artıq ilk olaraq bir həkim dermatoloqa müraciət etmək şərtdir.

Dr.Vəli Cəfərov, Dermatoloq

Qadınlara təcili qorunma metodlarınınə zamanməsləhət görürük? Əgər qadın cinsi birlikdəlik əsnasında qorunduğu metodun qeyri-effektiv olduğunu fərq edər və ya şübhə edərsə, məsələn, bu prezervativin yırtılmasını və ya geri çəkmə metodunun alınmadığını hiss edərsə, şübhə edərsə və yaxud da qadın “doğum kontrol həbi” dediyimiz hormonal preparatlar istifadə edirsə, daha öncəsində və bunu vaxtlı-vaxtında istifadə edə bilmir, 2-3 saat gecikməklə və ya 2-3 gün ara veribsə, bu zaman hamiləlik olma ehtimalı var və mütləq təcili qorunma metodlarından istifadə etmək lazımdır. İstəmədiyimiz hallardan biri də cinsi zorakılıqdır. Bu halda da yenə bu üsullardan istifadə etmək lazımdır.

Hansı təcili qorunma metodları var?

Təcili qoruma metodları uşaqlıq içərisində spiral taxılması və digər hormonal preparatlar ola bilər. Müxtəlif dərmanlardan istifadə edilir. Bunlar bir-birlərinə üstün və əksik tərəfləri vardır. Məsələn, uşaqlıq içərisində spiral taxılmasının bəzi üstünlükləri var. Bu məlumatı qadınlara vermək lazımdır. Əgər qadın qorunmasız əlaqədən sonra davamlı bir qoruma metodu istəyirsə, bu onun üçün gözəl bir variantdır. Və yaxud da ki, qadının kilosu, bədən kütlə indeksi (BKİ) otuzun üstündədir, kiloludur, artıq çəkilidir… Belə bir halda istifadə etdiyi hormonal preparatların qoruma təsiri azalacaq. Bu qadınlara məsləhətdir ki, uşaqlıq içərisində spiral taxılsın.

İlk 3-5 gündə istifadə etmək uğur nisbətini artırır

Uşaqlıq içərisinə spiral qorunmasız əlaqədən sonrakı ilk 5 gündə taxılmalıdır. Yəni ilk 120 saat içərisində. Hormonal preparatların istifadəsi də daha çox qorunmasız əlaqədən sonrakı ilk 3 gün içərisində istifadə edilməlidir. Qadınlara belə bir məsləhət də vermək istəyirəm ki, qorunmasız əlaqədən sonra nə qədər tez, qısa zamanda bu üsullara müraciət edərsə, onların qorunma metodunun uğurlu nəticəsi daha yüksək olar.

Hansı təcili qorunma metodu daha yaxşıdır?

Spiralın üstün cəhətləri vardır, ancaq bəzi hallarda bu riskli ola bilər. Məsələn, “servisit” dediyimiz uşaqlıq ağzı infeksiyalarında, xüsusilə də, cinsi yolla keçən infeksiyalarda, qonereya, xlamidiya, trixomoniaz kimi. Bu hallarda taxılması risklidir. Hormonal preparatları istifadə etdikdə qadınlar bəzən əlavə yan təsirlərini görə bilər: bulantı, qusma, baş gicəllənmə, baş ağrısı… Bəzən qadınlar istifadə etdikdən sonra ilk 1-2 saat içərisində qaytarırlar, dərmanı olduğu kimi geri çıxarırlar. Bu zaman, onsuz da, onun təsiri qalmır. Ona görə belə qadınlara da, dərmana dözə bilməyən qadınlara yenə uşaqlıq içərisində spiral taxılması məsləhət görülür. Bəzi qadınlar təcili qorunma üsulları kimi bu hormonal dərmanlardan və uşaqlıq içərisində yerləşdirilmiş spiraldan çəkinirlər. Çəkinməyə ehtiyac yoxdur. Asanlıqla tətbiq oluna bilən metodlardır. Sadəcə bu qorunma metodları, təcili qorunma metodları təcili hallarda istifadə olunmalıdır. Davamlı şəkildə qətiyyən istifadə olunmamalıdır. Bunun üçün də qadınlar diqqətli olmalıdır.Təcili qorunma metodundan öncə hər hansı bir analizə ehtiyac yoxdur. Bunun üçün sadəcə hamiləlik testini verməlidirlər. Yəni hamilə olmadığından əmin olmaq lazımdır. Dediyimiz kimi, hormonal dərmanların effektivlik şansıs pirala görə daha aşağıdır. Məsələn, 50% ilə 90% arasındadır. Əgər ki qadın, deyək ki, hormonu istifadə etdi, ancaq yenə hamiləlik baş tutdu. İstifadə etdiyi tək səfərlik hormonlar gələcəkdə yarana biləcək döldə hər hansı bir neqativ təsirə sahib deyildir. Bununla bağlı yetərli qədər araşdırmalar aparılıb. Uzman Dr. Gülmirə Əliyeva, Cərrah mama-ginekoloq

Prostat vəzisi sidik kisəsinin alt qismində yerləşən, içərisindən sidik kanalı keçən, şabalıd formasında olub, çəkisi təxminən 15- 20 qram olan bir orqandır.

Prostat vəzisi həm sidik ifrazat sistemi orqanıdır, həm də cinsiyyət sistemi orqanıdır.

Prostat vəzinin əsas görülən üç xəstəliyi haqqında məlumat verəcəyəm. Bunlar prostatit, yəni prostat iltihabı, prostatın xoşxassəli böyüməsi və prostat xərçəngidir. Prostat xəstəlikləri, ümumiyyətlə, bənzər simptomlar sərgiləməkdədir. Bu şikayətlər, yəni simptomlara əsas tez-tez sidiyə getmə, sidiyə çıxarkən yandırma, göynəmə, sidiyə çıxdıqdan sonra sidik kisəsini tam boşalda bilməmək hissi, sidik axımının zəifləməsi, təzyiqdə düşmə, gecələr sidiyə çıxma, qasıq və aralıq bölgəsində olan ağrılar və s. şikayətlər aiddir.

Prostatit

Prostatit prostat vəzi toxumasının iltihabıdır. İnfeksion və qeyri-infeksion səbəblərə bağlı olur. Kəskin və xronik forması vardır. Gənclərdə görülən prostatitlər daha çox cinsi yolla ötürülən infeksiyalara bağlı yaranır. Yarımçıq müalicə olunan və heç müalicə olunmayan prostatit ciddi problemlərə gətirib çıxarda bilər. Prostatit hər yaş qrupundakı kişilərdə görülə bilər.

Prostatın xoşxassəli böyüməsi

İkinci xəstəlik isə prostatın xoşxassəli böyüməsidir. Bu da prostat xərçəngi kimi daha çox yaşlı kişilərdə görülür. Yəni 40-45 yaşından sonra görülən xəstəliklərdir. Yenə də prostat xəstəliklərində olduğu kimi, bənzər şikayətlər sərgiləməkdədir. Prostatın xoşxassəli böyüməsini prostat xərçəngdən ayırd etmək üçün qanda PSA analizinə baxılır və barmaqla prostat müayinəsi olunur. Əgər PSA analizində yüksəlmə görülərsə və ya prostat müayinəsində şübhəli əlamətlər varsa, o zaman prostat biopsiyası almaq mütləqdir.

Prostat xərçəngi

Prostatın üçüncü və ən ciddi xəstəliyi olan prostat xərçəngi isə yenə də prostatın xoşxassəliyi böyüməsi kimi daha çox irəli yaşlar, yəni 40-45 yaşından sonra görülür. Digər iki xəstəlikdən fərqli olaraq ilkin mərhələlərdə çox az şikayət, simptom verməkdədir. Ona görə də prostat xərçəngində erkən diaqnoz önəmlidir. Yəni 50 yaşından sonra bütün kişilərdə mütləq şəkildə qanda PSA analizi baxılmalıdır. Əgər xəstə risk qrupundadırsa, 40-45 yaşından sonra PSA analizinə baxılmalıdır.

Prostat xərçəngində erkən diaqnoz önəmlidir və erkən ortaya çıxan prostat xərçəngində müalicənin effektivliyi daha yüksək olur.

Uzman Dr.Fərid Mikayılov, Uroloq-androloq

Tibb dilindəağrılı aybaşıya dismenoreya, alqomenoriya deyirlər. Dismenoreyanın iki növü var: birincili və ikincili. Birincili dismenoreya, yəni ağrılı aybaşı, adətən, 30 yaşına qədər olan qadınlarda olur. İkincili dismenoreya isə 30 yaşdan yuxarı olur, adətən.

Birincili dismenoreyanın səbəbi nədir?

Birincili dismenoreyanın səbəbi nədir? Birinci növbədə hormonal pozğunluqlar, ikincisi, fizioloji səbəblər, üçüncü isə psixoloji səbəblərdir. Hormonal pozğunluqları nə verir? Bunlar bədəndə hormonların artıq olması nəticəsində uşaqlığın yığılmaları artır və bu da aybaşı vaxtı həddindən artıq ağrıya səbəb olur. Fizioloji səbəblərdən isə nəyi misal gətirmək olar: uşaqlıq ya həddindən artıq önə və yaxud da ki, həddindən artıq arxaya meyillidir və yaxud da ki, uşaqlıq boynunda çapıqlar var. Bunlar menstruasiya günlərində qanın axmasına maneçilik törədir. Ona görə də çox möhkəm ağrılar olur. Psixoloji səbəblərə isənə aiddir? Bir dəfə ağrısı olan qız, adətən, daha cavanlarda olur, ikinci aybaşını elə dəhşətlə gözləyir ki, az olan o ağrı da ona çox gəlir.

İkincili dismenoreyanın səbəbi nədir?

İkincili dismenoreyanın səbəbləri isə başqadır. Onlar müxtəlif xəstəliklərin nəticəsində əmələ gəlirlər. Əvvəllər olmayıb, amma indi müəyyən xəstəliklər keçirdikdən sonra qadınlarda ikincili dismenoreya başlayır.

Bunların səbəbləri nədir? Birinci növbədə uşaqlıq daxilində olan sinexiyalar, bitişmələr. İkincisi, uşaqlıq boynunda olan çapıqlar. Üçüncü, submukoz, yəni uşaqlığın daxilində endometriyanın daxili qatında endometriyaya tərəf olan düyünlər, miomalar. Dördüncü, endometrioz. Beşinci, varikoz genəlmələr. Altıncı isə uşaqlıq daxilində olan spirallardır. Bunlar hamısı ağrılı aybaşına, yəni dismenoreyaya səbəb olur.

Dismenoreyanın müalicəsi nədir?

Xəstələr özlərini necə hiss edirlər? Müalicə olunduqda, əlbəttə ki, bunların əlamətləri keçir, lakin müalicə olunmazlarsa, bunların əlamətləri bir az da dərinləşir. Nəyə görə? Əgər sinexiya varsa, çapıqlar varsa və yaxud da ki, endometrioz varsa, varikoz genəlmələr varsa, bunlar müalicə olunarlarsa, gələn aylar, əlbəttə ki, dismenoreya olmayacaq. Müalicə olunmadıqda isə həmin xəstəliklər bir az da dərinləşirlər.

Müalicəsi nədir?

Həkim diqqətlə müayinə etdikdən sonra ola bilər ki, progestin tabletlər təyin eləsin. Ola bilsin ki, müxtəlif hormonal kontroseptiv dərmanlar verilsin, ola bilsin iltihab əleyhinə dərmanlar təyin olunsun. Ola bilsin, əgər miomalar varsa, əgər endometrioz varsa, hətta cərrahi müdaxiləyə də gedilə bilər. Və yaxud qarın boşluğunda bitişmələr varsa, bizim dilimizdə “spaykalar” varsa, bunlar özü də dismenoreya verə bilər. Onların müalicəsi olunur.

Ona görə, əziz qadınlar, əgər sizdə dismenoreya (ağrılı aybaşı) varsa, mütləq həkiminizə müraciət edin, həkiminizə inanın və müalicə olunun, həyat keyfiyyətinizi artırın və ağrılarla ömür sürməyin.

Dr.Sevinc Mehtiyeva, Cərrah mama-ginekoloq

Bu papilloma virusu “müasir dövrün bəlası”adlandıra bilərik. Demək olar ki, əksər qadınlarda yoxlanış aparsaq, bu virusa yoluxma aşkarlanacaqdır. Ancaq “Bütün hamısı təhlükəlidir” deyə bilmərik. Sadəcə iki növü vardır ki, Human Papillomavirus HPV 16 və 18 tipləri gələcəkdə xərçəng yaranma riskini 3 dəfə artırmış olur. Digər formaları vardır ki, HPV 6 və 11 tipləri, bunlar isə vulvar nahiyədə problemlər, papilomaların yaranmasına səbəb olur.

Bütün qadınlar Human Papillomavirusa qarşı skrininqdən keçməlidir. Skrininqin nəticəsinə, əsasən, neqativdirsə, artıq bu 5-10 ildə bir təkrarlanmalıdır. Təzədən 5-10 ildə birtam 50 yaşına qədərqadın bu müayinədən keçməlidir. Yox, əgər skrininq pozitiv çıxarsa, HPV 16-18 də yoluxma riski varsa, bu qadın diqqətdə saxlanılmalıdır. Nə üçün? Bu tiplər qadın servikal xərçəng yaranma riskini üç dəfə artırmış olur və əgər pozitiv çıxıbsa, artıq digər müayinə metodları: kolposkopiya, biopsiya tövsiyə olunur.

30 yaşına qədər bütün qadınlarda deyə bilmərik ki, HPV testi mütləq edilməlidir və əlavə müayinələrə cəlb edilməlidir. Əgər 30 yaşına qədər yoluxma baş veribsə, orqanizm çox böyük ehtimalla bunun öhdəsindən gələcək, tam sağalacaqdır. Yox, əgər 30 yaşından sonra yoluxma baş verərsə, bu artıq orqanizmin supressiya vəziyyəti ilə əlaqədar olaraq orqanizm tam virusdan təmizlənə bilmir və gələcəkdə servikal problemlər yaranma riski artmış olur. İlk növbədə bu problemlər aşkarlandısa, daim nəzarətdə saxlanılmalıdır, ta ki, HPV neqativ alınana qədər. Yox əgər HPV mənfi alınmasa, yəni yoluxma sağalma ilə nəticələnməsə artıq hər 3 ildə bir sitoloji müayinədən və ya kolposkopiya müayinəsindən keçməlidir.

Müalicəsi zamanı əgər yoluxma baş veribsə və kolposkopiya müayinəsində biz hər hansı problem aşkar etməmişiksə, artıq iki ildən sonra təkrar HPV diaqnostika aparılır və yenə yoluxma aşkarlanırsa, yenə virus orqanizmdə qalıbsa, artıq kolposkopiya, biopsiya və digər müayinə metodları tövsiyə edilir. Müalicəsi zamanı virus əleyhinə terapiya məsləhət görülmür, çünki heç bir effektiklinik olaraq sübuta yetirilməmişdir.

Ən yaxşı müalicə vaksinasiyadır

Ən yaxşı müalicə kimi profilaktika nəzərdə tutulur və bu da 26 yaşına qədər qadınların vaksinasiya olunmasıdır.

İki tip vaksinlər vardır ölkəmizdə: 1, 2 valentli və 4 valentli. Tövsiyə olunan 4 valentli vaksinasiyadır. 26 yaşına qədər 2 dozası, immun zəif qadınlarda isə 3 dozası alınsın. Yox, əgər bu doza alınmayıbsa və yoluxma baş veribsə, tam müalicəsi orqanizmdən asılıdır. Orqanizm özü müqavimətini qaldıraraq bunun öhdəsindən gəlməlidir. Yox, əgər gələ bilmirsə və virus orqanizmdə persistensiya edirsə, digər müayinə metodları aparılmalıvə 50 yaşına qədər bu qadın nəzarətdə olmalıdır. 50 yaşından sonra isə iki dəfə bizim sitoloji müayinəmiz neqativ, yəni yaxşı nəticə verərsə, artıq skrininq proqramı dayandırılır və normal həyatına davam edir.

Dr.Afaq Tağıyeva, Cərrah Mama-Ginekoloq

Səyirici aritmiya ən çox əlilliyə səbəb olan, ən çox insult yaradan ürək xəstəliyidir. Səyirici aritmiyanın törənmə mexanizmi dolayı yolla da olsa, təzyiqdən yaranır. Belə ki, uzun müddət təzyiqini kontrolda saxlamayan pasiyentlərdə qulaqcıqlar böyüməyə başlayır və böyümüş qulaqcıqda aritmiya ocaqları meydana çıxır. Müəyyən müddətdən sonra deyək ki, 3 il, 5 il, 10 il ərzində pasiyentin 180-200 təzyiqi olur. Pasiyent buna diqqət etmir, yüksək təzyiqdə özünü yaxşı hiss edir, təzyiqi aşağı düşdükdə özünü pis hiss edir və dərmanlardan, təbii ki, bu zaman imtina edir. Və imtina etdikdən sonra onun qulaqcıqları böyüyür. Və o böyümüş qulaqcıqda yaranan aritmiyanın adına, yəni sürətli, ayda 1 dəfə, 3 dəfə tutan, xaotik döyüntü şəklində olan, ürəyi sanki silkələyən, ürəyin qəribə döyüntüsünə səbəb olan döyüntüyə biz “səyirici aritmiya” deyirik.

Səyirici aritmayının əlamətləri

Səyirici aritmiya ani başlayır, bəzən xəstəni yuxudan oyadır və təqribən 180-200, bəzi xəstələrdə 130-150 arası döyünən bir döyüntü şəklində olur. İlkin olaraq xəstələr öncə başa düşmürlər. Bəziləri:”Təngənəfəsəm, sanki ürəyim yerindən çıxacaqmış kimi hiss edirəm.” Bəziləri ciddi psixoloji hal kimi narahat olurlar bundan. Əgər bu artıq 1 saatı, 3 saatı keçməyə başlayırsa, o zaman, təbii ki, təcili yardım çağırırlar. Və biz bunu ilk olaraq gördüyümüz yer elektrokardioqrammadır.

Səyirici aritmayının diaqnostikası

Pasiyentin başına gələn həkim kardioqramma çəkir. Kardioqramada səyirici aritmiyanın olduğunu fiksə edir və pasiyentə ilkin olaraq məlumat verir ki, bu döyüntü yenə təkrarlayacaqdır. Həqiqətən, əgər bir dəfə tutubsa, bu aralıq verə bilər 1 il, 3 il və ola bilər ki, ayda bir neçə dəfə olsun, bir də 3 il olmasın, amma mütləq şəkildə təkrarlayacaqdır. Və pasiyent ilk ona məlumat verildikdə ki, bəli, sizdə səyirici aritmiya var, mütləq şəkildə həkimə müraciət etməlidir. Aritmoloqa müraciət etməsi daha məqsədəuyğundur. Çünki aritmologiya sahəsi sırf bu tip aritmiyalarla məşğul olan bir sahədir. Və pasiyent bizə gəldikdə ilk anamnezdə ondan soruşuruq ki:”Sizin nə zamansa kontrolsuz təzyiqiniz olubmu, təzyiq yüksəkliyi olubmu?” Bəli, kontrolsuz təzyiq olduğunu anladıqda artıq, demək ki, qulaqcıqları kifayət qədər böyüyüb və burada səyirici aritmiya var.

Bir çox hallarda səyirici aritmiya başqa xəstəliklərdən də törənə bilər. Zobdan ola bilər, ciddi şəkildə qan azlığından törənə bilər və ya ürəyin damar darlığından ola bilər, amma əksər hallarda təzyiq yüksəkliyindən olur.

Səyirici aritmayının müalicəsi

İlkin olaraq xəstəyə dərman terapiyası verilir. Bu aritmiya tutmasın deyə davamlı içəcəyi dərman olur və əsas qandurulducu verilir. Niyə? Çünki səyirici aritmiya nəticəsində tromb yaranır və o tromb günün birində beynə atıb pasiyenti insult edə bilər. Və ona görə də mütləq şəkildə antiaritmik dərmanların yanında xəstəyə qan durulducu dərman da verilir və təzyiqi yüksəkdirsə əgər, təzyiqi aşağı salınan və davamlı içəcəyi dərman terapiyası təyin olunur. Pasiyent bunu ömür boyu içir, sadəcə əgər dərmana tabe olmursa, artıq o zaman ablasiya metodu, yəni pulmonar qapağı ətraflarının izolyasiyası əməliyyatı təklif olunur və ondan sonra o əməliyyatla pasiyent döyüntüdən tamamilə azad edilir.

Dr.Günay Rəhimova, Kardioloq-aritmoloq

Öskürək bizi qoruyan refleksdir. Yəni tənəffüs yolunda olan yad cismi çıxartmaq üçün bir refleks olaraq əmələ gəlir.

Bəs xroniki öskürək nədir? Öskürəyin üç həftə və daha çox çəkməsi xroniki öskürək olaraq adlandırılır. Xroniki öskürəyin ən tez-tez görülən səbəbləri allergik rinit, yəni daha düzü belə deyim allergik rinit deyil də, post-nazal axıntı. Bunun xaricində ikinci ən sıx səbəbi isə qastro-ezofageal reflüksdur. Digər səbəbləri isə xronik hava yolu xəstəlikləri dediyimiz asma, xroniki obstruktiv ağciyər xəstəliyi, xroniki bronxit, interstitial ağciyər xəstəlikləri ola bilər. Bunun xaricində ağciyər xərçəngin özü öskürəyə səbəb ola bilər.

Yəni ən sadə bəlğəmdən tutmuş ən vacib saydığımız deyim, ağciyər xərçənginə qədər bir çox xəstəlik öskürəyə səbəb ola bilər. Ona görə də əgər xəstədə bir xroniki öskürək vardırsa, bunu aptekdən hər hansı bir öskürək siropu almaqla və ya başqa bir dərman təmin edib onu keçirməklə vaxt itirməkdənsə vaxtında, zamanında həkimə müraciətləri çox önəmlidir.

Həm öksürək, həm də hər hansı bir başqa bir simptom: bu nəfəs darlığı ola bilər, bu sinədə ağrı ola bilər, post-nazal axıntı ola bilər, səs batması ola bilər… Bundan hər-hansı bir simptom heç gözləmədiyimiz bir xəstəliyin başlanğıcı ola bilər. Ona görə də öskürək də bu simtomlardan biridirvə əgər xroniki öskürək vardırsa, mütləq ciddi qəbul edilib üstünə düşmək lazımdır.

Xroniki öskürəyin müalicəsi

Müalicəsində nə edirik? Öskürək bildiyimiz kimi, bir simptom olduğuna görə bunu əmələ gətirən bir çox səbəb, bir çox xəstəlik vardır. Ona görə də öskürəyi aradan götürmək üçün sadəcə bir tablet, sadəcə bir sirop kimi deyil altda yatan xəstəlik müəyyən edilməlidir və o xəstəliyə uyğun da müalicə verilməlidir. Məsələn post-nazal axıntısı olan bir xəstənin xroniki öskürək post-nazal axıntıya bağlıdırsa, ya allergik riniti varsa, sinüziti vardırsa, bunun müalicəsi ilə öskürəyi tamamən rahatlaya bilər, keçə bilər. Bunun xaricində əgər xəstənin öskürəyi asmasına bağlıdırsa, ya da xronik obstruktiv ağciyər xəstəliyinə bağlıdırsa, buna bağlı verilən müalicə ilə xəstənin öskürəyi rahatlayar və bu da təbii kihəyat keyfiyyətini artırır.

Eyni zamanda keçirilən viral infeksiyalar da sonradan xroniki öskürəyə səbəb ola bilir. Hətta həyatımızda ən aktual mövzulardan biri COVID-19. COVID sonrası öskürək davam edə bilir, yəni xronik hal ala bilir. Bu hallarda da əgər altda yatan başqa bir səbəb yoxdursa, öskürəyin qrip infeksiyaya və ya viral infeksiyaya bağlı olduğunu dəqiq artıq müəyyən eləmişiksə ona uyğun verdiyimiz müalicə ilə də xəstə rahatlaya bilir. Buna görə də mütləq və mütləq hər-hansı xroniki öskürək və ya hər hansı bir simptom vardırsa, xəstənin altda yatan səbəbi müəyyənləşdirmək üçün mütləq həkimə müraciət etməsi şərtdir.

Uzman Dr.Çağla Xurşud Hüseynova, Pulmonoloq

Older Posts