Dermatologiya / Ege Hospital - Sağlamlığınız, sağlamlığımızdır.

qadinlarda-sac-tokulmesi-1200x675.jpeg

18 November 2022 Dermatologiya9

Qadınlarda saç tökülməsinin səbəbləri çoxdur, müxtəlifdir. Ən çox hormonal səbəblər, vitamin, mineral çatışmazlığı, qan azlığı, mövsümə bağlı saç tökülmələri, başqa səbəblər də saymaq olar. Stress faktoru dadaxildir bu səbəblərə. 

Ümumiyyətlə, gün ərzində 100-150 və daha çox saç tökülürsə, “saç tökülməsi” olaraq qəbul edirik, artıq patoloji bir şey olaraq qəbul edirik və həkimə müraciət etməyə bir səbəbdir. 

Saç tökülməsində müayinə

İlk müraciətdə əvvəlcə saçlarda bir müayinə olunur. “Pull” testi diyimiz çəkmə testi olunur. Nə qədər saç tökülür, ona baxırıq. Müəyyən müayinələrdən və hətta tökülmə şiddətinə görə müəyyən qan analizlər olunur. O analizlərin nəticələrinə görə “Müəyyən bir səbəblər varmı?” ortaya çıxarırıq. Bəzən analizlərdə bir problem olduğu zaman o düzəlməlidir. Yoxdursa, simptomatik saç tökülməsi olaraq qəbul edirik. Və yaxud da mövsümidi: yaz, payız aylarında mövsümə bağlı saç tökülmələri baş verir. 

Ümumiyətlə, saç tökülməsi zamanı ən birinci saç tökülmənin səbəbini müəyyən etmək lazımdır ki, əksər hallarda saç tökülməsinin qadınlarda bir səbəbi olur. Və bəzən sırf bunu hansısa bir prosedurla və yaxud da hansısa bir həblə müalicə etməyə çalışırlar. Müəyyən nəticələr əldə olunur: “Mənim saçım yaxşı idi, yenidən başlayır tökülməyə” kimi fikirlər çox eşidirik. Ümumiyyətlə, bir qadın saç tökülməsi ilə müraciət edibsə, birinci növbədə geniş bir anamnez alınmalıdır xanımdan. “İstifadə etdiyi dərmanlar varmı?”, “Ümumiyyətlə, nə qədər müddətdir saçları tökülür?”, “Genetik olaraq, ailəsində və yaxud yaxınlarında kimdəsə bir saç tökülməsi hekayəsi varmı?” Və saç tökülməsinin tipini müəyyən etmək lazımdır. Hansı tip saç tökülməsidir? Mövsümə bağlımı, qanazlığına bağlımı, hormonlara bağlımı, stressə bağlımı və yaxud da “alopesi areata” dediyimiz autoimmun saç tökülməsidirmi? Bunu müəyyən etmək lazımdır. 

Saç tökülməsinin müalicəsi

Bəzən qadınlarda hormonal problemlər yaranır. Bu hormonal problemləri də ehtiyac olarsa, bir endokrinoloq konsultasiyası edirik və ortaq bir məxrəcə gəlmək lazımdır ki, saç tökülməsinin səbəbi nədir? Səbəbi müəyyən etdikdən sonra səbəbə yönəlik müalicələr olunur bu öz yerində və “takviye” dediyimiz saçların toparlanması üçün, daha sürətli canlanması üçün, tökülən saçların bərpası üçün yerli olaraq istifadə olunan müalicələr var. Eyni zamanda daxilə verilən müalicələr var tabletka şəklində, kapsul şəklində. Bundan əlavə saç tökülməsi ilə bağlı kosmetik prosedurlar da ola bilər. Məsələn, “mezoterapiya” dediyimiz kosmetik prosedur və yaxud da son zamanlarda bəzən qəbul olunur, bəzən qəbul olunmur, amma “plazmaterapiya” dediyimiz plazmalifting müalicəsi tətbiq oluna bilər. 

Ancaq mənim tövsiyəm odur ki, əgər bir xanımda saç tökülmə varsa, ən birinci hormonal problemlər inkar olunmalıdır. Məsələn, bunlaranə aid ol bilər? Bizim el arasında “zob” dediyimiz qalxanvari vəzi ilə, tiroid vəzi ilə bağlı olan problem varsa, o aşkarlanmalıdır, aybaşı pozulmaları varsa, bunu aydınlaşdırmaq lazımdır. Hormonal problemləri ortaya çıxıbsa, bu ginekoloq həkimlə və endokrinoloq həkimlə konsultasiya olunduqdan sonra ortaya yeni bir xəstəlik çıxmayıbsa, əgər təbii ki, artıq simptomatik müalicə verilə bilər. Yoxsa sırf saç tökülməsi üçün simptomatik müalicələr hər zaman effektiv olmur, təbii ki. 

Bundan başqa bizə saç tökülməsində dəstəyi ən çox olan həkimlərdən biri psixiatrlar, nevroloqlardır. Çünki saç tökülməsi eyni zamanda stressə, gərginliyə bağlı olan simptomdur. Və əgər varsa, belə bir şey eyni zamanda saç tökülməsinin, özü də bəzi xanımları depressiyaya saldığı üçün psixiatr və ya nevropatoloq konsultasiyası istəməliyik. 

Bəzən pasiyentlərimizi yönləndirmək çox çətin olur. “Mənim sadəcə saçım üçün, müəyyən prosedurlar və ya tabletkalar yazın” kimi. Ancaq nəzərinizə çatdırım ki, bunu etmək pasiyent üçün çox önəmlidir. Müəyyən müalicələr olunur, nəticə əldə olunmur. Amma bir psixiatr, bir nevropotoloq konsultasiyasından sonra bir neçə ay ərzində baxırsınız artıq tökülmə dayanıb, artıq əvvəlki şiddətlə tökülmür və ya saçlar canlanmağa başlayır. 

Vitamin, mineral çatışmazlığı bayaq da vurğuladıq. Mövsümə bağlı və yaxud da xəstənin qidalanmasına bağlı. Qan azlığı ola bilər. Ən çox qarşımıza çıxan saç tökülmə səbəblərindən biri dəmir azlığı anemiyasıdır. Məsələn, qırmızı ətdən imtina edən pasiyentlər və vegetarianlar. O insanlarda daha çox dəmir azlığı baş verir. Dəmir azlığına bağlı saç tökülmələri, bəzən mineral əksikliyinə bağlı saç qırılmaları olur. “Mənim saçlarım uzanmır” kimi. “Əvvəl uzanırdı, indi uzanmır” kimi ifadələrlə qarşılaşırıq. 

Şampun saç tökülməsini artırıb və ya azalda bilərmi?

Ən çox verilən suallardan biri də şampunlarla bağlı olur saç tökülmələrində. “Müəyyən şampun işlətdim, ondan sonra oldu” və yaxud da “Bu şampunu işlətdim, saçımda tökülmə azaldı.” Xüsusilə vurğulamaq istəyirəm ki, şampunlar, adətən, saç tökmə və saç çıxarmada çox aktiv iştirak etmirlər. Sadəcə bəzi şampunların tərkibində saçları həcmləndirmək, canlandırmaq üçün olan müəyyən provitaminlər və yaxud yağlar olur. Onlar saçları həcmləndirirlər. Bəzən də şampunların, losyonların içərisində olan kimyəvi maddələrə qarşı bir allergik reaksiya baş verir. 

Başın dərisində, saç kökləri olan nahiyələrdə bir ekzema fonunda bir görüntü yaranır və yaxud da saç köklərini zədələyən bir görüntü yaranır. Buna bağlı bir saç tökülməsi ola bilər. Ancaq ümumiyyətlə şampunlarla saç çıxarmaq və ya saç tökmə məsələsi aktiv bir məsələ olduğu üçün vurğuladım bunu. Elə bir şey çox saç tökülməsinə təsir etməz. Buna görə “Hansısa bir şampunu alım, saç tökülməmi dayandıracaq” – bu doğru deyil. Özəlliklə, vurğulamaq istəyirəm ki, əgər bir neçə ay ərzində aktiv saç tökülməsi müşahidə eləyən, darıyan zaman və yaxud da daramasa da rutin, gündəlik olaraq müşahidə etdiyi saç tökülməsi varsa, normadan artıq ilk olaraq bir həkim dermatoloqa müraciət etmək şərtdir. 

Dr.Vəli Cəfərov, Dermatoloq


sac-ekilmesi.jpeg

4 May 2021 Dermatologiya3

Saç əkimi tökülmüş saç nahiyəsinə donor bölgə dediyimiz arxa bölgədən tüklərin alınıb, kanal açıldıqdan sonra yerləşdirmə prosedurudur.

Saç əkimi daha çox dünya praktikasında “kişi tipli” saç tökülməsində istifadə olunur. “Androgenetik alopesiya” tibbi dildə adıdır bunun. Kişilərdə də rast gəlirik buna daha çox, xanımlarda da ola bilər.

Saç əkimi hal-hazırda müasir üsullardan, ən aktiv istifadə olunan FUE üsuludur. “Follicular Unit Extraction” dediyimiz, yəni tüklərin bir-bir alınıb ön tərəfə açılan kanallara yerləşdirilməsi prosedurudur.

Ən çox suallar verilir, “Əkilən saçlar yenidən tökülürmü?”, “Qarantiya verirsinizmi saç tökülməsi olacaq, yenidən olmayacaq?”

Hər hansı bir dəri infeksiyası, hər hansı bir başqa bir genetik və autoimmun bir xəstəlik fonunda tökülməzsə, təbii ki, androgenetik tökülmədən söhbət getmir, ənsə nahiyəsindən alınıb ön tərəfə əkilən tüklər tökülmür. Yəni bu tibbi olaraq təsdiqlənmiş bir şeydir, tökülmür yəni.

Düzdür, 3 aya qədər bir “şok tökülmə dönəmi” olur, əkimdən sonra o artıq normal bir şeydir. Xəstələrin, demək olar ki, əkilən xəstələrin 95 faizində bu tökülmə olur 3 ayına qədər. 3 aydan sonra təkrar yenidən çıxmağa başlayır. Təbii ki, əkilən yerdən danışırıq.

Başqa əkim sahəsi “androgenetik alopesi”dən əlavə, yəni “kişi tipi” tökülmədən əlavə travma olan yerlərə tutalım ki, yanıbdır xəstənin saçında bir müəyyən nahiyə, o hissədən artıq tük çıxmır, kökləri tamamilə məhv olub orada. O çapıq toxuması olan yanıq nahiyəsində saç əkmək mümkündür və yaxud da qaş olsun ve yaxud da saqqal olsun, eləmək mümkündür.

Bundan sonra bəzi dəri xəstəlikləri var. Məsələn, göbələk mənşəli “Tinea capitis” dediyimiz bir xəstəlik var. Onun dərin versiyası – “Tinea capitis profunda” dediyimiz, çox zədələyir, yəni tük köklərini, dərinə qədər irəliləyir başın dərsindən. Və nəticə etibari ilə zədələnmiş kökləri, follikullar atrofiya olur və ya “lysis” olur parçalanır artıq oradan tük çıxmamağa başlayır. Əgər o xəstəlik tam sağalıbsa, müalicə bitdikdən sonra bir neçə ay sonra və ya 1 il sonra oraya tük əkmək mümkündür.

Və yaxud da digər autoimmun xəstəliklər vardır, o xəstəliklərin də saç tökülməsi ilə özünü göstərən növləri vardır. Məsələn, tutalım ki, bir xəstə var “Alopesi areata” dediyimiz “ocaqlı dazlıq” var. Məsələn, müəyyən bir nahiyədə, tutalım, bir qəpik boyda bir yer və yaxud da ovuc içi boyda bir yer tökülür, oradan tük çıxmır. Müalicələrə tabe olub tük çıxa bilər. Bəzən çıxmır. Əkim etdirmək istəyir, bunu etmək olmaz. Yəni autoimmun xəstəlik olduğu üçün əkdiyin tük yenə töküləcək. Yəni bu mümkün deyil, artıq bu başqa tip bir saç tökülməsidir.

Və yaxud da hər hansı bir bayaq vurğuladığım kimi aktiv bir xəstəlik var. Məsələn, “Lichen planus” dediyimiz, Azərbaycanca “xətvari yastı dəmrov” var, məsələn, onun başın dərisini tutan versiyası var. Bunun da tibbi adı var, “Lichen planopilaris” dediyimiz. Yəni bir saç dibi, başın dərisi çapıq qoyaraq sağalır həmin xəstəlik nahiyəsi. Və çapıq qoyaraq sağalan nahiyələrdə tük tökülməsi olur. Əgər bu xəstəlik də aktivdirsə, həmin şəxsdə o şəxsə saç əkimi etmək olmaz. Çünki aktiv xəstəliyi var, artıq başqa bir saç tökülməsidir bu, xəstəliyə bağlıdır, əgər götürüb əkdinsə, yenə töküləcəkdir.

Ona görə saç əkimi etmək üçün xəstə seçimi düzgün olmalıdır. Bundan sonra saç əkimi hansı xəstəliyə edəcəyin düzgün olmalıdır. Bəzən “full” keçəlliyi olan, bütün saçı tökülən kişilər müraciət edir. Onlarda əkim eləmək üçün öncədən bilgiləndirmək lazımdır. Çünki saç əkimi kosmetik bir işləmdir. 

Yəni biz gicgaq, qulaqların üstünə qədər, belə deyək, götürəcəyimiz bir donor nahiyə var, bölgə var. O nahiyədən götürəcəyimiz tüklər çox deyil. Yəni müəyyən qədər götürə bilirik. Çünki çox da götürsək, bu dəfə arxa nahiyəni seyrək saxlamış olarıq. Görüntü, təbii ki, korlanır. 

Saçları sıxdırsa, donor bölgəsi yaxşıdırsa, tük sayı çox götürülə bilər. Ön tərəfdə görüntü daha yaxşı ola bilər. Və yaxud da seyrək ola bilər, az götürə bilərsən tük.

Və yaxud da əksən necə olar? Xəstəyə bunu öncədən izah eləmək lazımdır ki, o insanın gözləntilərinə uyğun, yəni 100 faizlik bir şey yoxdur. Sən belə əkəcəksən əvvəlki kimi olacaq? Yox, çünki götürə biləcəyin tük sayı qədər götürməlisən.

Ümumiyyətlə, saç əkim proseduru əslində minimal cərrahi bir prosedurdur. Götürəndən sonra, əkimdən sonra xəstənin bir 1 həftə yüngül çətinliyi olur. Əkimdən təxminən 3-4 gün sonra yüngül bir ağrılar başlayır ənsə nahiyəsində tükü götürdüyümüz yerdə. Ondan sonra o da düzəlir. Xəstə bir 9-10 gündən sonra tam normal həyatına dönə bilir, başqa bir problem olmur. Sadəcə kontrolları edirik 3 aydan bir və dediyim kimi, bütün bu prosedurları pasiyentə izah eləmək lazımdır. 

Məsələn, filan yöntəmi Internetdən öyrənib müraciət edib “Bu yöntəmlə elətdirmək istəyirəm”. O yöntəmdə hansı yan təsirlər ola bilər. Məsələn, əkilən köklər zədələnməsin və yaxud da çöldə çox qaldıqda tük kökləri artıq ölə bilir və o effekti ala bilmirik. Məsələn, tutalım ki, əkim prosesi uzanır, sən tük sayını çox götürmək istəyirsən, artıq əvvəldən götürülən tüklər çöldə çox qaldığı üçün folikullar ölə bilir və nəticə etibari ilə tutalım 4000-5000 bir günə tük əkmək istəsən, o nəticəni əldə edə bilmirsən. Yəni müəyyən qədər tüklər zəifləyir, o istədiyimiz nəticə olmur. “Greft” dediyimiz, yəni götürdüyümüz tüklər itkiyə getmiş olur.

Ona görə saç əkimi proseduru edən zaman, dediyim kimi, xəstənin yaşı önəmlidir, xəstənin saç tökülməsinin tipi. Yəni androgenetik bu saç tökülməsi dediyim tökülmənin belə bir növləri var, bir mərhələləri var. Son mərhələsi artıq ənsə nahəsində tükün qalmağıdır. Yəni müəyyən bir nahiyədən başlayır tutalım ki, alın bölgəsindən. Bu nahiyədən tüklər tökülməyə başlayır, zaman keçdikcə irəliləyir tüklərin arxaya doğru tökülməyi. Və bu sonradan qazanılmış bir xəstəlik deyil. Artıq atada, əmidə, dayıda, kimdəsə qohum əqraba genetik olaraq, babada olubsa… Və yaxud da insanın özünə məxsus genləri var, heç kimdə olmaya bilər, özündə başlaya bilər.

Məsələn, biz adətən aktiv tökülmə olmayan dönəmdə saç əkimin tərəfdarıyıq. Çünki aktiv tökülməsi varsa, saç əkdirmək istəyən bir insanın, əkilən tüklər tökülməyəcəyi üçün onun yerdə qalan öz tükləri yenə tökülür, davam edir. Və nəzərə alsaq ki, saç əkimi prosedurundan sonra təxminən 1 il sonra xəstənin saçları tam oturuşur artıb və bu insan 2 ildən sonra baxacaq mən saç əkdirmişdim, amma saçlarım yenə seyrəkdir. Əslində əkilən tüklər tökülmür, onun yerdə qalan tükləri tökülür. Həmin o psixolojik şey davam edir. Əslində təkrar əkim etmək mümkündür, təbii ki, ancaq həm maddiyyat cəhətdən, həm xəstənin, belə deyim, rahatlığı, komfortluğu cəhətdən saç əkimi aktiv saç tökülməsi olanlara etməmək və yaxud da bir az gözləmək və yaxud da müəyyən hissə keçəlləşmişdirsə artıq, tam keçəlləşməsə də, deyək, 10 faiz tük qalmışdırsa, ora əkmək mümkündür, həmin nahiyələrə. Sonradan üstündən ən az 6 ay-1 il arası. Və yaxud da lap yaxşı olar ki, misal üçün, 35 yaşından sonra bu tip tökülmənin şiddəti azalmağa başlayır. O yaşdan sonra daha bir effektiv olur. Çünki artıq tökülən tökülmüş olur. Götürülən tük köklərini harada əkə biləcəyimizə də artıq qərar verə bilirik, haranı şəkilləndirəcəyimizə qərar verə bilirik.

Yəni bir şkala var, “Norwood şkalası” dediyimiz, o şkalada bu tökülmə dəyərləndirilir, xəstənin əvvəlki vəziyyəti, saçı əvvəl necə olub. Təbii ki, 100 faiz əvvəlki saçları kimi ola bilməz, ancaq o sıxlıq, ön tərəfdəki keçəllik, bunların hamısı, təbii ki, əkimlə birlikdə bərpa olunmuş olur, yəni.

Uzman Dr. Vəli Cəfərov, Dermatoloq




SAĞLAMLIĞINIZ SAĞLAMLIĞIMIZDIR!





SAĞLAMLIĞINIZ SAĞLAMLIĞIMIZDIR!