Hematologiya / Ege Hospital - Sağlamlığınız, sağlamlığımızdır.

qan-xestelikleri-hekimi-hematoloq.jpeg

23 August 2021 Hematologiya51

Hematologiya – qan xəstəkilərinin diaqnozu, təqibi və müalicəsi 

Ən sıx qarşılaşdığımız xəstəliklər və ya şikayətlərdən əsas olaraq qanın ümumi analizi ilə bağlı problemləri saya bilərəm. Bunlara qanın əsas 3 hüceyrə qrupunun xəstəlikləri göstərilə bilər. Qan azlığı, qanın ağ qan hüceyrəsinin miqdar olaraq azlığı və çoxluğu, trombosit dediyimiz laxtalanma hüceyrələrinin azlığı və çoxluğu kimi halların müalicə və diaqnozu ilə məşğul olur bir hematoloq.

Bundan əlavə, çox təəssüf ki, həm yaxınlarımızda, həm sosial mediada bir çox lemfomalı xəstələrlə qarşılaşırıq. Bu xəstələr bizim, ümumiyyətlə, hematologiyanın bədxassəli xəstəliklər qrupunda sayılır və əsas olaraq lemfomalar, leykozlar, multipl miyelom kimi sümük iliyi və böyrəkləri tutan bir çox hematoloji bədxassəli xəstəliklə də məşğul oluruq eyni zamanda.

Hematoloqa nə zaman ehtiyac olur?

Hematoloqa nə zaman ehtiyac olur? Kimlər hematoloqa müraciət etməlidirlər? Bu haqda bir az danışmaq istəyirəm. 

Açığı, ixtisasım olduqca “izole”, yəni bizə aid olan bir ixtisas olduğu üçün digər həkim yoldaşlarımız bu sahədə, təbii ki, köməyə, əməkdaşlığa, birlikdə çalışmağa ehtiyac duya bilirlər zaman-zaman. Bunlardan da əsas qanın ümumi analizində zaman-zaman onların qarşısına çıxan fərqli qan tabloları ilə əlaqədar həkimlər bir-biri ilə əməkdaşlıq içərisində olmalıdır. Yəni bu zaman bir hematoloq görüşünə ehtiyac duyurlar. 

Qan azlığı problemləri

Ən sıx hematoloq görüşünə, məsləhətinə ehtiyac yaranan hallardan biri bəhs etdiyim kimi, qan azlığı, qan çatışmazlıqlarıdır. 

Bunlar ümumi olaraq qadınlarda, gənc, yetişkinlik periodunda olan uşaqlarda, hamilə qadınlarda, xüsusilə, qan azlığı ciddi bir sağlamlıq problemi olaraq qarşımıza çıxmaqdadır. 

Bununla yanaşı, qan azlığı səbəbinə, təbii ki, anadangəlmə “herediter səbəblər” dediyimiz talassemiya, oraq hüceyrə anemiya xəstəlikləri də sayıla bilər. 

Talassemiya xəstəliyi

Hematoloji xəstəliklərdən, xüsusilə, talassemiya xəstəliyini vurğulamaq istəyirəm ki, ciddi bir sağlamlıq problemi olaraq qarşımıza çıxmaqdadır və bununla ən təməl mübarizə yolu evlilikdən əvvəl skrininq testləri ilə talassemiyalı uşaqların dünyaya gəlinməsinin qarşısınının alınması olmalıdır. Çox təssüf ki, bunlar bəzən nəzarətdən qaça bilir. Bəzən evlilikdən əvvəl cütlüklər buna çox meyilli olmurlar. Çox diqqət yetirmirlər və təəssüf ki, bu hal talassemiyalı uşaqların doğulması ilə nəticələnir. 

Təbii ki, bir hematoloq olaraq mən də talassemiyalı xəstələrin müalicəsi, diaqnozu və təqibi ilə məşğul oluram. Ailə üçün, ana, ata üçün və eyni zamanda xəstə olan uşağın özü üçün ciddi bir sağlamlıq problemidir. Heç də rahat, asan olmayan bir həyat onları gözləyir. 

Buna görə əslində düşünürəm ki, bu xəstələrin müalicəsini vurğulamaqdan çox bu xəstəliklərin qarşısının alınmasına çalışmaq daha doğru olacaqdır. 

Hamilələrdə qan problemləri

Bundan əlavə, hamilələrdə qanla bağlı çox problemlər görülməkdədir. İlk növbədə dəmir ehtiyacının artması ilə əlaqədar dəmir əskikliyi, dəmir çatışmazlığına bağlı anemiyalar sıx görülməkdədir. 

Eyni zamanda digər hüceyrə qrupları ilə əlaqəli problemlər də görülə bilməkdədir. Bu zaman da təbii ki, mən ginekoloq həkim yoldaşlarımızla birlikdə xəstə təqibini, onlarla ortaq əməkdaşlıq içində çalışmağı təklif edirəm hər zaman və bu şəkildə də çalışırıq. 

Eyni zamanda hamilə qadınlarda artmış dəmir ehtiyacına bağlı olaraq “dəmir çatışmazlığına bağlı anemiya” çox sıx görülməkdədir. Bununla bağlı qanın laxtalanma hüceyrəsi olan trombositlərlə bağlı olan problemlər də hamilə qadınlarda sıx görülməkdədir və belə hallarda ginekoloq həkiminin bir hematoloq ilə ortaq əməkdaşlıq içərisində işləməsi uyğundur. 

Qan azlığı xəstəlik deyil, əlamətdir

Bunu da unutmamalıyıq ki, qan azlığı bir xəstəlik deyil, bir əlamətdir, bir simptomdur. Qan azlığına əslində səbəb olan xəstəliyin araşdırılması önəmlidir. Altda yatan bir çox xəstəlik qan azlığına səbəb olur. Mən bunların çox təfərrüatına girmək istəmirəm. Amma bunu fərqində olunmasını istəyirəm ki, qan azlığı bir simtomdur, bir əlamətdir və hər qan azlğı olan şəxs dəmir preparatları və ya başqa bir preparatlar, müalicəvi preparat qəbul etməzdən əvvəl bu qan azlığının səbəbinin nə olduğu müəyyənləşdirilməlidir. 

Bunun üçün də ilk əvvəl hematoloqun təqibi altında, lazım olduqda bir hematoloq ehtiyacı gördüyü halda digər ixtisas sahibi həkimlərlə xəstənin vəziyyətini konsultasiya edərək altda yatan səbəbin, altda yatan xəstəliyin aydınlaşdırlması daha uyğun olacaqdır. 

Dəmir preparatlarının kortəbii qəbulunun fəsadları

Birbaşa dəmir preparatlarının qəbul edilməsi ya qeyri-ixtisas, hematologiyadan uzaq həkimlər tərəfindən yazılması, təəssüf ki, çox qarşılaşdığımız şüursuzca – bəlkə qonşudan eşitməklə, bəlkə, yaxınının təklifi ilə dəmir preparatlarının qəbul edilməsi heç də düzgün bir hal deyil. Çünki əsas altda yatan, bu problemə səbəb olan xəstəliyin gizlənməsinə, bəlkə də, irəliləməsinə gətirib çıxara bilər bu problem.

Uzm.Dr.Təhməz Həziyev, Hematologiya yandal uzmanı


qan_azliginin_sebebleri_elametleri_mualicesi.jpg

5 July 2021 Hematologiya112

Qan azlığı, ümumiyyətlə, cəmiyyətdə çox sıx görülən problemdən biridir və önəmli sağlamlıq problemi olaraq qarşımıza çıxmaqdadır. Yəni, mən özüm hematoloq olaraq da çox qan azlığı olan xəstə ilə qarşılaşıram. Təbii ki, digər ixtisas sahibi olan həkim yoldaşlarımız da çox sıx qarşılaşırlar. 

Qan azlığının yaranma səbəbləri

Burada, təbii ki, əsas məlumatlandırıcı olması üçün deyə bilərəm ki, 3 əsas səbəbi var qan azlığının. Bizim qan yaradan orqanımız sümük iliyidir. 

  1. Sümük iliyi problemləri. 
  2. İkincisi, bu sümük iliyinin qan yaratması üçün bəlli-başlı xam maddələrə, deyək ki, qida maddələrinə ehtiyacı var. Bunların azlığı, çatışmazlığı. 
  3. Üçüncüsü isə daha çox qanın normal ömrünü yaşaya bilməyib, normal ömrünün qısalması, parçalanmasıdır ki, bunlar, bu 3 təməl səbəb qan azlığına səbəb ola bilir. 

Aşpaz, inqridiyentlər, təlabat

Bunu da, adətən, mən belə açıqlayıram: Bir aşpazın yemək bişirməsi üçün ona lazımlı maddələri verməlisiniz ki, doğru-düzgün yemək ortaya çıxsın. 

Bu da təbii ki, işin bir tərəfində o lazımlı qida maddələri, ikinci tərəfində aşpaz – bizim sümük iliyi olaraq dəyərləndirə bilərik ki, yəni bir növ aşpazın özündən qaynaqlanan səbəblər… Məsələn, əlində problem ola bilər, qoxu yaxşı almaya bilər… Bunlar əks oluna bilər yaxşı bir qidanın ortaya çıxmasındakı problemlərə. 

Və ya deyək ki, çalışdığı restoran çox tələb görür, o gün çox doludur, çatdıra bilmir. Yəni, qanın və ya istehsal olunan qidanın, yeməyin parçalanması var. Çox tez sərf olunur bu. 

Yəni, bu 3 təməl səbəbdir qan azlığı səbəbləri. 

Xam maddə çatışmazlığı

Bunlardan ən sıx gördüyümüz, xüsusilə, o ilk səbəb, yəni, qanın yaradılması üçün xam maddə dediyimiz, bunlar əsas dəmir, B12 vitamini və fol turşusudur. Bunların əsas çatışmazlıqları sıx olaraq qan azlığına səbəb olmaqdadır. 

Dəmir çatışmazlığı əsas səbəbdir

Dəmir çatışmazlığı yenə ümumi qan azlığı tablosunun içində çox ciddi faizlə yer tutmaqdadır. Dəmir çatışmazlığı ilə xüsusilə, qadın xəstələrimiz çox sıx-sıx müraciət etməkdədirlər. Əsas da qadın xəstələrlə birlikdə təbii yetkinlik dövründəki uşaqlarda və hamilə qadınlarda sıx görülməkdədir. Bunun da əsas səbəbi uşaq və ya hamilə qadınlarda ehtiyacın artmasından ötrüdür.

Uşaqlarda, bəlkə, düzgün qidalanmamanın və ya böyümə çağının verdiyi yüksək təlabata yetişməməsi bir səbəb olaraq qarşımıza çıxa bilir. 

Qadınlarda isə, xüsusilə də, aybaşı olan qadınlarda menapauza öncəsi periodda, təbii ki, aylıq, periodik itki, qan itkisinin səbəbi olaraq dəmir çatışmazlığı ortaya çıxmaqdadır.

Qan azlığı xəstəlik deyil

Qan azlığı dediyimiz zaman unutmamalı olduğumuz ən önəmli nöqtə bunun bir xəstəlik olmadığıdır. Qan azlığı bir xəstəlik deyil, bu bir əlamətdir, bir işarətdir. Altda yatan xəstəlik mütləq ayırd edilməlidir və ona görə bir müalicə yazılmalıdır.

Qan azlığının əlamətləri

Qan azlığı, adətən, xəstələrdə halsızlıq, yorğunluq, “efor dispneyası” dediyimiz hərəkətlə ortaya çıxan nəfəs darlığı, əvvəllər çox daha rahatlıqla edə bildiyi hərəkətləri artıq edə bilməməsi və məsələn, 2 mərtəbə çox rahatlıqla çıxa bilərkən artıq bunda çətinlik çəkməsi kimi səbəblər. Bununla birlikdə, xüsusilə, qadınlarda sıx görülən saç və dırnaqlarda asan qırılmalar, saç tökülməsi, yuxuya meyillilik və ya eyni zamanda yuxusuzluq kimi problemlər.

“Torpağın iyi çox xoşuma gəlir”

Çox maraqlı şikayətlərdən biri də odur ki, dəmir çatışmazlığı olan xəstələrdə torpaq və ya buz kimi maddələri yemə istəyi olur. Məsələn, kim ki deyirsə, “Torpağın iyi çox xoşuma gəlir”, o insanda baxılmalıdır ki, bəlkə dəmir çatışmazlığı var?

Daha bu gün gördüyüm bir xəstədə, məsələn, toz yemək istəyi olduğundan bəhs etdi. Yəni, “Həmişə əşyaların üstündəkini təmizləyib onu yemək istəyirəm” deyir. Bu çox önəmli bir bizə, həkimə də xəbərdarlıq edən işarətlərdən, əlamətlərdən biridir xəstələrdə. 

Bu kimi şikayətlər onlar üçün alarm edici, xəbərdar edici olmalıdır ki, “Məndə qan azlığı ola bilər” və buna görə müvafiq həkimə müraciət etsinlər.

Uzman Dr. Təhməz Həziyev, Hematologiya yandal uzmanı




SAĞLAMLIĞINIZ SAĞLAMLIĞIMIZDIR!





SAĞLAMLIĞINIZ SAĞLAMLIĞIMIZDIR!