Travmatologiya-Ortopedia / Ege Hospital - Sağlamlığınız, sağlamlığımızdır.

anadangelme-bud-canaq-oynagi-displaziyasi-1200x675.jpeg

Anadangəlmə omba çıxıqları əslində çıxıq deyil, bunlara displaziya deyirik. Yəni inkişaf pozğunluğudur. 

Azərbaycanda da, dünyada da ortalama hər 100 doğuşdan 1-1,5, hətta 2 doğuşda bud-çanaq oynağının çıxıqları və ya displaziyası görülür. Xüsusilə, qız uşaqlarda, ilk uşaqlarda, sağrı gəlişdə, ananın suyunun az olduğu doğuşlarda, ailədə bud-çanaq oynağı çıxığı keçmişi varsa, risklər daha artıqdır.

Azərbaycanda doğulan uşaqların çoxunda bud-çanaq oynağı müayinəsi aparılsa da, ultrasəs müayinəsi rutin olaraq aparılmır. 

Bud-çanaq oynağı müayinəsində bud-çanağın çıxığı bəlli ola bilər. Ancaq bu displaziyanı göstərmir. Bəzən müayinə yetərli olmur. Bu səbəbdən mütləq bütün uşaqlarda rutin olaraq əslində bir aydan sonra bud-çanaq oynağı üçün ultrasəs müayinəsi edilməlidir.

Diaqnozun vaxtında qoyulması vacibdir

Diaqnoz nə qədər erkən yaşda qoyulsa, nə qədər erkən vaxtda qoyulsa, aparılacaq müalicə də o qədər uğurlu olur.

Belə ki, 4 yaşına qədər, xüsusilə, erkən qoyulan diaqnozlarda müdaxilə daha kiçik, müalicə nəticəsi daha yüksək olur. Daha gec yaşlarda bəlli olan çıxıqlarda isə müalicə daha çətin və müalicənin nəticələri də bir o qədər uğursuz olur. Yenidən əməliyyat tövsiyə edilə bilir. Hətta bud-çanaq oynağının protezinə qədər gedə bilir. 

Bu səbəbdən erkən yaşda bud-çanaq oynağı üçün uşaqların ultrasəs müayinəsindən keçirilməsi şərtdir. Mümkündürsə, bir mütəxəssis tərəfindən ilkin müayinəsinin aparılması, bir aydan sonra da bu uşaqların hamısına bud-çanaq oynağı üçün ultrasəs müayinəsinin aparılması gərəklidir.

Pavlik bandajından protezə

Erkən yaşda qoyulan diaqnozda bizim bəsit “Pavlik Bandajı” dediyimiz bandajla müalicə nisbəti, uğurlu nəticə ehtimalı çox yüksəkdir. 

Xüsusilə, bizim ölkəmizdə belə deyim bələnən uşaqlarda bud-çanaq oynağının çıxıq riskləri daha yüksəkdir. Çünki uşaq bələndiyi zaman çanaq oynağının inkişafı bir o qədər zəifləyir. Bu səbəbdən bələmək uşaqlarda bu riski daha da artırır.

Bud-çanaq oynaqları çıxıqlarının müalicəsinə gəldikdə isə daha erkən yaşlarda Pavlik Bandajı, müəyyən bir yaşdan sonra əgər bud-çanaq oynağı düzəlmirsə, ediləcək müdaxilələr də artır.

Əvvəlcə əməliyyatxanada “qapalı redüksion” dediyimiz, yəni bud-çanaq oynağı yerinə taxıb təkrar gipsə qoyma üsulu vardır. 

Bu yetərli olmadıqda, xüsusilə, 18 aydan böyük uşaqlarda buna “osteotomi” dediyimiz, yəni çanaq oynağının dərinliyini artırmaq üçün örtülməsinin, bud sümüyünün başının örtülməsini artırmaq üçün “osteotomi”lər edilə bilər. Yaş artdıqca bu “ostetomi”lərin böyüklüyü, əməliyyatların böyüklüyü də bir o qədər artır.

Bud-çanaq oynağı displaziyasının əlamətləri

Bud-çanaq oynağının çıxığından necə ailələr şübhələnə bilər?

Bizim “pili asimmetriyası” dediyimiz bu qasıq nahiyəsindəki qıvrımların fərqliliyi, yəni bir tərəfdə bir, bir tərəfdə iki qıvrımın olması bu haqda fikir verə bilər. 

Ya da bir ayağının qısa olması. Bu, xüsusilə, daha böyük yaşlarda fərq edilir. Uşaqlar axsayaraq yeriyir. Kiçik yaşlarda, xüsusilə, bud-çanaq oynağında dediyim kimi “pili asimmetriyası” vacibdir. Ailələr buna diqqət edə bilər. 

Amma kilolu uşaqlarda da bu da yanıldıcı ola bilər. Bu səbəbdən mümkün olduqca doğulan hər uşaqda, ən az bir ayından sonra mütəxəssis müşayətində bir ultrasəs müayinəsi edilməlidir. Bu ultrasəs nəticəsinə görə, ultrasəsi də ortoped, eyni şəkildə pediatr qiymətləndirib müalicəyə ehtiyac qaldıqda, əgər çıxıq varsa, müalicə edilməlidir.

Uzman Dr. Kənan Mirizadə, Travmatoloq-ortoped

 


diz-agrilarinin-sebebleri.jpeg

13 September 2021 Travmatologiya-Ortopedia0

Diz oynağı aşağı ətrafın ən mürəkkəb oynaqlardan hesab olunur. Ümumiyyətlə, orqanizmin mürəkkəb hesab olunan oynaqlarındandır.

Çünki diz oynağını əmələ gətirən 3 sümük var: diz qapağı, bud sümüyü, qamış sümüyü. Hər 3 sümükdə olan xəstəliklər diz ağrılarına səbəb ola bilər.

Bu oynağı mürəkkəb edən digər bir səbəbsə, bu  oynaqda çoxlu sayda bağlar, yumuşaq toxuma komponentləri var.

Cəmiyyətdə də diz ağrılarına çox rast gəlinir. Bəzən olur ki, diz ağrıları səbəbsiz olur, xəstədə hər hansı bir travma, yıxılma, burxulma anamnezi yoxdur. Bəzən isə xəstələrdə səbəbi olan diz ağrıları olur: xəstə yıxılır, burxulur hər hansı bir travma alır.

Revmatoloji problemlər diz ağrılarına səbəb ola bilər

Əgər xəstədə səbəbsiz diz ağrıları varsa, xüsusən, bu xəstə gənc xəstədirsə və bu diz ağrılarının səbəbi hava şəraiti ilə, iqlimlə əlaqədardırsa, mütləq biz burada revmatoloji problemləri araşdırmalıyıq. 

Bəzən insanlar düşünür ki, diz ağrılarının səbəbi revmatoloji xəstəliklərdən sadəcə revmatizm ola bilər, ancaq sadəcə belə deyil. Bu xəstəliklər bir neçə xəstəliklərdən: “revmatoid artrit”, “qırmızı qurd eşənəyi” və yaxud revmatizma, başqa sistemik xəstəliklər diz ağrılarına səbəb olub. 

Belə olan hallarda biz mütləq revmatoloq və terapevt həkim ilə bir yerdə bu xəstəni müalicə edirik.

İdman travmalarına bağlı diz ağrıları

Xüsusən, gənc insanlarda keçirilmiş fiziki aktivlikdən sonra, hər hansı bir idman aktivliyindən sonra xronik və yaxud kəskin ağrılar ola bilir. Bu xəstələrdə isə ağrıların daha çox səbəbi diz oynağında xüsusi yeri olan “menisklər” dediyimiz, dizdə amartizator funksiyasını görən anatomik elementlərin zədələnməsi olur. 

Və yaxud diskdə çox önəmli funksiya daşıyan ön xaçabənzər bağ və arxa xaçabənzər bağda olan hər hansı bir qopmalar, yırtılmalar diz ağrılarına səbəb olur.

Əgər gənc insanlar, xüsusən, indi müasir həyat tərzi ilə əlaqədar insanlar idmanla çox məşğul olur və keçirilmiş idman travmalarından sonra medikamentoz müalicə ilə, dərman ilə və fizioterapiya ilə keçməyən ağrılar varsa, mütləq travmatoloqa müraciət etməlidirlər.

Diz oynağını görüntülədikdən sonra MRT və yaxud rentgenoqramdan sonra dəqiq diaqnoz qoyub menisk və yaxud bağ yaralanmalarının müalicəsini əməliyyat və ya konservativ yolla həyata keçiririk.

Diz ağrısının səbəbi olaraq “duzlaşma” xəstəliyi

50 yaşından yuxarı insanlar (50-55 yaş), bu insanlarda heç bir revmatoloji xəstəlik yoxdur ömrü boyu, heç bir travma keçirməyiblər, aydındır ki, bu insanlar 50-55 yaşdan sonra xüsusi bir idman aktivli həyat tərzi keçirmirlər, bu insanlarda “səbəbsiz ağrılar” olur. 

Bu ağrıların səbəbi isə xalq arasında “duzlaşma” dediyimiz, tibbi dildə “artroz”, “osteoartroz” və yaxud “osteartrit” xəstəliyinin əlamətləridir. 

Xüsusən yaşlı insanlarda, 50-55 yaşdan sonra insanlarda artroz xəstəliyi, klinik olaraq özünü göstərir. Bu xəstələrdə heç bir travma anamnezi və ya əlavə bir xəstəlik, revmatoloji bir xəstəlik anamnezi olmur.

“Duzlaşma”nın səbəbi və müalicəsi

Bu xəstələrdə artrozun əsas yaranma səbəbi yaşa bağlı artıq uzun illər ərzində bu oynaq həmin xəstənin yükünü daşıdığı üçün müəyyən degenerativ proseslər baş verir və qığırdaqda mikro zədələnmə olur. 

Bütün artroz olan xəstələr hamısı əməliyyat göstərişi hesab olunmur. Bu xəstələrin də konservativ müalicəsi var. Oynaqdaxili inyeksiyalar, fizioterapiya, dərman müalicəsi konservativ müalicə ilə müəyyən qədər biz irəliləyiş əldə edə bilirik. Əgər bu xəstəlik başlanğıc və orta mərhələdə artrozdursa. 

Diz oynağının protezləşdirilməsi əməliyyatları – Artroplastika

Əgər xəstədə son mərhələ artroz varsa, artıq bu xəstələrdə biz endoprotez “artoplastika” əməliyyatlarını icra eliyirik.

Bəzən insanlar da bu əməliyyatlardan qorxurlar. Bu əməliyyatlardan sonra uzun müddət yataq rejiminə ehtiyac olmur. Xəstə əməliyyatdan cəmi 1 gün sonra ayağa qaldırılır, mobilizə olur – gəzdirilir. 3-4 gün sonra xəstə evə yazılır və aktiv həyat tərzinə davam eləyə bilir. 

Bir neçə gün sarıqlar icra olunur və xəstədə heç bir qalıq əlamət qalmır.

Artroz xəstəliyi qorxulu xəstəlik deyil. Bu xəstəlik başlanğıc və orta mərhələsində əməliyyata ehtiyac qalmır, amma son mərhələ artrozda cərrahi əməliyyatla bu xəstələrin oynağı endoprotezlərlə dəyişdirilir və bu endoprotez xəstənin oynağında tama yaxın anatomik funksiyanı icra edə bilir.

Endoprotez əməliyyatından sonra ağrı olurmu?

Diz ağrılarından sonra biz protez əməliyyatı icra elədiyimizdə, xəstələrin bizə verdiyi suallar “Mənim əməliyyatdan sonra ağrım olacaqmı?” Xeyir, ağrılar qətiyyən olmur. Bütün xəstələri fizioterapiyaya göndərməyə ehtiyac olmur. Xəstələr özləri aktiv həyat tərzinə qayıda bilir. 

Endoprotezlərin ömrü nə qədərdir?

Diz artrozunda, diz ağrısında istifadə etdiyimiz endoprotezlərə əgər yaxşı baxarsaq, xəstə (xəstənin həddən artıq çəki almaması, fiziki aktivliyini məhdudlaşdırması, çox ağır işlər görməməsi) bu protezlərin təxminən 20-25 il ömrü var.

Uzman Dr. Elçin Orucov, Travmatoloq-Ortoped

 

 




SAĞLAMLIĞINIZ SAĞLAMLIĞIMIZDIR!





SAĞLAMLIĞINIZ SAĞLAMLIĞIMIZDIR!