Uşaq cərrahiyyəsi / Ege Hospital - Sağlamlığınız, sağlamlığımızdır.

usaqlarda-qarin-agrisi-1200x675.jpeg

Əsas mürəkkəb olan məsələ budur ki, uşaqlar öz fikrini ifadə edə bilmirlər. Məsəl üçün, hər hansı bir narahatçılıq olduqda da uşaq “Qarnım ağrıyır” deyə bilir, həqiqətən, əməliyyatlıq bir problem olduğu zaman da uşaq “Qarnım ağrıyır” deyə bilir və yaxud da böyrək daşı olduğu zaman da uşaq “Qarnım ağrayır” deyə bilir.

Qarın ağrısının tərifi çox mürəkkəbdir uşaqlarda.

Uşaqlarda qarın ağrısının səbəbləri?

Qarın ağrısının uşaqlarda bir çox səbəbi var. Əsas səbəb bağırsaqlardan qaynaqlanan səbəblərdir. Bunlar da daha çox cərrahi və cərrahi olmayan xəstəliklərin əmələ gətirdiyi qarın ağrısıdır. Qarın ağrısı, əslində bir xəstəlik deyildir, xəstəliyin bir təzahürüdür, yəni simptomudur.

Qarın ağrısının ən çox cərrahi səbəbi uşaqda appendisitdir. Yəni xalq arasında dediyimiz “kor bağırsağın” iltihabı. Bu, cərrahi olaraq bizim ən çox əməliyyatla sağaltdığımız qarın ağrısı səbəbidir. 

Bir də cərrahi olmadan, yəni konservativ dərman müalicəsi ilə və yaxud da davranış müalicəsi ilə müalicə etdiyimiz qarın ağrısının ən çox səbəbi isə qəbizlikdir. Uşaqlarda qəbizlik özlüyündə bir qarın ağrısı səbəbidir və digər cərrahi xəstəliklərlə də qarışdırıla bilər. Bunu ayırmaq da bir təcrübə tələb edir. Eyni zamanda, sidik yollarının infeksiyası, sidik yollarında daş kimi problemlər də qarın ağrısı ilə özünü büruzə verə bilər. 

Qız uşaqlarında yumurtalıqlardan əmələ gələn xəstəliklər: yumurtalığın kisti və yaxud da yumurtalığın özünün oxu ətrafında dönməsi buna yumurtalıq torsiyası (over torsiyası) deyirik. Bu da qarın ağrısına səbəb ola bilir. 

Və yaxud da gənc qızlarda endometriumun xəstəlikləri və yaxud da infeksioz xəstəliklər də qarın ağrısına səbəb ola bilər.

Qarın ağrısın səbəbi mütləq araşdırılmalıdır

Qarın ağrısını yaş qrupuna görə qiymətləndirsək 9 aylıq, 1 yaşında, 2 yaşında uşaqlarda qarın ağrısı, qusma simptomları varsa, “bağırsağın iç-içə girməsi” dediyimiz, “bağırsaq taxanıqlığı, düyümlənməsi” dediyimiz, invaginasiya xəstəliyindən şübhələnmək lazımdır. 

Yəni qarın ağrısı mütləq həkimin görməsi, uşaq həkiminin görməli olduğu bir simptomdur və bunu çox ciddi qəbul etməliyik. Yəni uşaqda bir qarın ağrısı varsa, əgər ailə onda, keçici bir qarın ağrısı olduğunu düşünsə belə, mütləq onu həkimi ilə məsləhətləşməlidir ki, altından gecikmiş səbəblər çıxmasın. Məsəl üçün, sidik yollarının infeksiyası dediyim kimi qarın ağrısı səbəbi ola bilər. Amma mütləq bunu bir sidik analizi ilə olub-olmadığını yoxlamaq lazımdır. Və yaxud da uşaq deyirsə ki, “Mənim göbəyimin ətrafında bir ağrı var”, “Keçər, bunu sabah həkimə aparım” deyə düşünərsək o, appendisitin başlanğıc ağrısı olub və gecə appendisitin partlamasına səbəb ola bilər ki, bu da gecikdirilmiş bir diaqnozla həkimə gəlmə səbəbi ola bilər. 

Ona görə uşaqlarda qarın ağrısı mütləq diqqətə alınması lazımdır. Qarın ağrısı ilə yanaşı gedən simptomlar da mütləq diqqətə alınması gərəkdir. Məsəl üçün, qusma qarın ağrısı ilə ən çox yanaşı gedən simptomdur. Çünki qarın ağrısı nədir? Qarın içində periton təbəqəsinin iltihabı nəticəsində və yaxud da qıcıqlanması nəticəsində əmələ gəlir və onun qıcıqlanması ikincili olaraq qusmaya səbəb ola bilər. 

Qusma da ödlü qusma və yaxud da ödsüz qusma şəklində ola bilir. Bu da bağırsaq tıxanıqlığının hansı səviyyədə olduğu haqqında bizə təxmini məlumat verə bilir. Yəni bağırsaq tıxanıqlığı da öz-özlüyündə qarın ağrısına səbəb ola bilər. 

Yetişkin insanlarda daha çox görülən, uşaqlarda daha az görülən, amma yenə də görülən qarın ağrısının səbəblərindən biri də “mədənin dəlinməsi” dediyimiz mədə perforasiyasıdır ki, bu da qarın ağrısına, şiddətli qarın ağrısına səbəb ola bilər. Daha çox 14-15 yaşlı, yəni yetkinlik yaşına çatmış və onun üzəri yaş qrupunda olan pasiyentlərdə biz görürük mədə dəlinməsini, amma çox nadirdir uşaqlarda. Yəni, daha çox böyüklərdə olan şeydir. Amma ağlın bir kənarında tutmaq lazımdır. Yəni öd kisəsindən qaynaqlanan problemlər, öd daşı xəstəliyi və yaxud da kəskin xolesistit dediyimiz öd kisəsinin öz iltihabı və yaxud da öd yollarına daş düşməsi də qarın ağrısı, qusma kimi simptomlarla özünü büruzə verə bilər.

Uzman Dr.Nicat Vəliyev, Uşaq cərrahı


qizlarda-qarnin-asagisinda-agri.jpeg

Uşaqlarda yumurtalıq xəstəliklərinə hansı zamanda daha çox rast gəlirik?

Bunlar adətən yenidoğulmuş uşaqlarda olan yumurtalıq patologiyalarıdır. Qız uşaqlarında, əlbəttə ki… Bir də uşaqlar yetkinlik yaşına çatanda olan yumurtalıq patologiyalarıdır. 

Yumurtalığın cərrahi patologiyaları da 2 qrupa ayrılır öz içində: təcili əməliyyat lazım olan xəstəliklər, bir də əməliyyatın qaçılmaz olduğu hallar, amma təcili olmayan xəstəliklər.

Yumurtalığın kistik və solid xəstəlikləri

Hamilə ananın uşağına keçən hormonların təsirindən yumurtalıq kisti görə bilərik. Yəni çox gördüyümüz bir şeydir. Bunlara nə zaman əməliyyat planlayırıq? 

Əgər kistin ölçüsü 4 santimetrdən böyükdürsə daha uşağı evə göndərmədən əməliyyat edirik böyük kistləri. 

Bir də var ana qarnında diaqnoz qoyulan yumurtalığın solid, yəni kistik olmayan xəstəliyi. Yəni buna adətən yumurtalığın kütləsi deyə ümumi diaqnoz edirik. 

Yumurtalığın dönməsi

“Over torsiyonu” dediyimiz daha ana qarnındakı uşaqda doğulmadan yumurtalıq dönür və qanqrena gedir, nekroza gedir və biz onu əməliyyatla almaq məcburiyyətində qalırıq. Bəzən kistik yumurtalıq törəmələrində yumurtalığı qoruyaraq cərrahiyyə edirik.

Hər yaşda ola bilər təbii ki, yumurtalığın cərrahi xəstəlikləri, amma 13, 14, 15 yaşda qızlarda daha çox rast gəldiyimiz bir dönəmdir. Bu yaş qrupundakı uşaqlar kəskin qarın ağrıları ilə bizə müraciət edə bilərlər. Bu zaman da təbii ki, ilk ağlımıza gələn qız uşaqlarında əgər appendisitdən şübhələnmiriksə, “yumurtalığın dönməsi” bizim ən qorxduğumuz cərrahi qarın ağrılarından biridir. 

Keçən hər saat önəmlidir

Nəyə görə çox qorxuruq? 

Yumurtalığın dönməsində saatlar çox önəmlidir. Yəni bir saat əvvəl dönmüş bir yumurtalıqla bir gün əvvəl dönmüş yumurtalıq arasında çox fərq olur. O yumurtalığın itirilməsi yəni “Əməliyyatda o yumurtalığı qoruya biləcəyikmi, qoruya bilməyəcəyikmi?” – əsas veriləcək qərar odur. Yəni zamanla düz mütənasibdir. Nə qədər tez müraciət olsa o zaman daha yaxşı nəticələr əldə edə bilirik.

Yumurtalıığın şişləri

Bir də var yumurtalığın şişləri. Buna bədxassəli və xoşxassəli şişlər olaraq 2 qrupa ayrılır. 

Yumurtalığın xoşxassəli və bədxassəli şişlərində isə əlbəttə ki, xoşxəssəli şişlər çox gördüyümüz şiş qrupudu. Bədxassəli şişlər uşaqlarda az görünür, amma yenə də görürük və bunlara açıq müdaxilə edirik və yumurtalığın alınması ilə nəticələnir əgər bədxassəli bir kütlə varsa.

Uşaqlarda yumurtalıq əməliyyatı açıq, yoxsa qapalı üsulla icra edilir?

Bunlara yanaşma xəstəliyə görədir. Yəni bizim uşaqların böyüklüyündən asılı olmayaraq xəstəliyə görə bunlar qapalı və yaxud da açıq seçim edə bilirik. 

Məsəl üçün, yumurtalığın dönməsində əlbəttə ki qapalı üsul daha çox komfortlu, daha çox rahatdır uşaq adına. Qapalı üsul istifadə edirik və bu zaman yumurtalığı qoruyaraq əməliyyatı yekunlaşdırırıq daha çox. 

Əgər “bədxassəli” şübhəmiz varsa, kəskin qarınla gəlmişsə, o zaman açıq cərrahiyyə üstünlük veririk. Çünki bu zaman əməliyyat sırasında bədxassəli şişə yönəlik başqa müşahidələrimiz olur açıq əməliyyatda və onları biz bu məqsədlə açıq edirik. 

Genetik faktorlar və quruluş anomaliyaları

Genetik faktorlar çox önəmlidir. Amma, anadan keçəcək bir şey varsa uşaqda daha doğulmadan və yaxud da yenidoğan dönəmində onun kistik, yəni “yumurtalığın kistası var”, adətən el arasında elə deyirlər, bunlar anadan keçən hormonun təsirindəndir. 

Amma yumurtalığın dönməsi, yumurtalığın burulması, “over torsiyonu” tibbi adı ilə, olması, bunlar tamamən ana ilə və yaxud da anadan keçmə bir şeylə əlaqələndirmək mümkün deyil. Bunlar quruluş anomaliyaları olur adətən. Yumurtalığın bağının uzun olması və yaxud da bir yumurtalığın digər yumurtalıqdan kistasına görə daha ağır olması… Vaxtında düzgün diaqnoz qoyulması önəmlidir

Kəskin qarın simptomları ilə gələn qız uşaqlarında, özəlliklə alt qarın hissəsində qarın ağrıları ilə müraciət edən qız uşaqlarında yumurtalığın dönməsini, burulmasını, “over torsiyonunu” mütləq xaric etməlidirlər. Bunlar istər sahə həkimlərinin, istər poliklinika həkimlərinin, istər uşaq ixtisaslı həkimlərin çox diqqətində olan bir xəstəlikdir zatən. 

Qız uşaqlarımız təcili yardıma qarın ağrısı ilə müraciət etdiyi zaman “UZİ müayinəsi” dediyimiz xalq arasında, ultrasəs müayinəsi ilə mütləq yumurtalıqda bir problem olmadığını bilirlər və əgər yumurtalıqda bir qanlanma problemi, dönmə şübhəsi varsa mütləq uşaq cərahının konstitusiyasını istəyirlər.

Orqanı qorumaq prioritetimizdir

Biz uşaq cərrahları olaraq hər hansi bir orqan patologiyası ilə müraciət edən xəstələrin orqanlarını qorumaq, əsas bizim vəzifələrimizdən biri odur. Çünki uşağın önündə daha 50, 60, 70 illər var. Ona görə də yumurtalığın qorunması mümkündürsə qoruyuruq..

Bəzən yumurtalığın kistalarında, bəzən yumurtalığın dönmələrində, yumurtalığın xoşxassəli törəmələrində yumurtalığı qoruma prinsipimiz əsasdır. 

Bəzi hallarda isə yumurtalığın alınması təəssüf ki, qaçınılmaz olur. Bu da gec müraciət edən “over torsiyonu” dediyimiz burulmaları xəstələrində və yaxud da yumurtalığın bədxassəli şişlərində yumurtalığı qorumaq mümkün olmur uşağın sağlığı önəmli olduğu üçün… Bu zaman yumurtalığı qorumayaraq əməliyyatı sonlandırırıq, yumurtalığı xaric edirik.

Uzman. Dr. Nicat Vəliyev, Uşaq cərrahı


usaqlarda-sud-vezi-xestelikleri.jpg

29 March 2021 Uşaq cərrahiyyəsi6

 “Süd vəzi”, “döş” yoxsa “məmə”? Uşaqlarda necə adlandırmalıyıq?

Uşaqlar böyüklərin kiçildilmiş modeli deyil. Yəni uşaq orqanizmi başqadır, böyük orqanizmi başqadır. 

Ona görə də məncə, “süd vəzi”ni heç işlətməyək, “sinə”, “döş” – bu kəlmələri də işlətməyək. Çünki “döş qəfəsi”, “sinə,” “döşün ön divarı” – bu kəlmələr başqa məqsədlərlə istifadə olunur. Toxuma etibarilə “məmə” toxuması daha uyğundur. Uşaqlar üçün də dünyanın hər yerində olduğu kimi “məmə” kəlməsi istifadə edəcəyik.

Yenidoulmuş uşaqlarda məmə böyüməsi qorxuludurmu?

Yeni doğulmuş uşaqlarda 100 uşağın 70-80-də fiziolojik məmə böyüməsi gördüyümüz bir şeydir. Bəzən ailələr bunu anormal bir şey kimi qəbul edib, masaj edirlər və yaxud da sıxırlar ki, kiçilsin. Bu qətiyyən istəmədiyimiz bir şeydir. Adətən, oğlan uşaqlarında 2-3 aydan sonra öz-özünə geriləyir. Qız uşaqlarında da 1 yaşına qədər davam edə bilər.

Səbəbi nədir?

Səbəbi ananın qanından keçən estrogen hormonlarının təsiridir. Onlar da azaldığı müddətdə bir problem yoxdur, kiçilib gedir.

Yenidoğulmuşun məməsindən süd gəlməsi normaldırmı?

Bu, yenidoğulmuşlardan başqa uşaqlarda anormaldır. Amma yenidoğulmuşun məməsindən süd gəlməsi ola bilər, normal qəbul edilən bir şeydir. Buna da ailə üzvlərinə “Qətiyyən sıxmayın” deyirik. “Çünki infeksiya salmış olarsınız. Öz-özünə geriləyəcək” deyirik. 

Şişkinlik azalsın deyə sıxmaq, masaj etmək olarmı?

Bəzən məmədə fizioloji şişlik olduğu zaman və yaxud da məmədən süd axdığı zaman, su gəldiyi zaman yenidoğulmuşlarda bu, normal bir şey olaraq qəbul eləyirik. Amma bəzi ailələr qorxurlar, bunu normal bir şey kimi anlamırlar və uşağa kömək məqsədilə ya sıxırlar, ya da onu masaj edirlər. Bu zaman dırnaqda olan mikroblar keçir, məmə infeksiyasına səbəb olur və biz apsesləşmiş, irinləmiş bir yaranı boşaltmaq məcburiyyətində qalırıq, cərrahi müdaxilə etmək məcburiyyətində qalırıq, təəssüf ki, bəzən.

Yenidoğulmuş yaşından başqa, məsəl üçün 10 yaşında bir oğlan uşağı və yaxud da qız uşağı məmədən süd və yaxud da hər-hansı bir qəhvəyi rəngli, yaşıl rəngli, qırmızı qan rəngində axıntı gəlirsə, bu, patologiyadır, bu, xəstəlikdir. Bunun araşdırılması lazımdır.

Mamoqrafiyanın uşaq məmə xəstəliklərində yeri varmı?

Uşaqlarda məmə xəstəliklərində, adətən, nə olur? Məmədə şişliklər olur, “fibroadenom” dediyimiz xoşxassəli şişlər olur. Bunlarda mamoqrafiyanın yeri yoxdur.

Hə, “Uşaqlarda məmə xərçənginə rast gəlirsinizmi?” deyə soruşsanız… Allahdan, çox, çox, çox az görülən bir şeydir – 0,02 %. Yəni 10 mində 2. Məməsində bir şiş olan 100 qadından 11-də bədxassəli olursa, 10 mində 2 kiçik bir rəqəmdir uşaqlarda. Ona görə, onsuz da, məmə xərçəngi çox az görülür, mamoqrafiyanın da məmə xərçəngindən başqa da hər-hansı bir xəstəlikdə yeri yoxdur uşaqlarda.

Adətən, bir problem varsa, ultrasonoqrafiya istəyirik. Ondan sonra da əgər problem dərindir və USM ilə dəyərləndirilə bilinmirsə, MRT ilə diaqnoz qoyula bilər. “Mamoqrafiyanın qısacası yeri yoxdur” deyə bilərik.

Yenidoğulmuşlarda məmə infeksiyaları zamanı cərrahi müdaxilə edilirmi?

Uşaq cərrahı sadəcə cərrahi bir şey olduğu zaman bu xəstəliklərə müdaxilə edir. Amma pediatr və uşaq endokrinoloqun məmə xəstəliklərində rolu əvəzsizdir. Məmədən bir axıntı varsa, yəni süd və yaxud hər-hansı bir axıntı varsa, pediatr uzmanı onu pediatrik endokrinoloji, yəni endokrin xəstəlikləri uzmanına göndərir. Beyin xəstəlikləri, daxili bəzi orqanların, başqa orqanların şiş xəstəlikləri də məmədən süd gəlməyinə səbəb ola bilər. Əgər bir problem görünmürsə, izlənilir, əgər bir problem varsa, müalicəsi edilir. Yəni uşaq endokrinoloqu ilə biz birgə izləyirik.

Uşaqlarda ən çox görülən məmə xəstəliklərindən biri də daha çox 14-15 yaşlı qız uşaqlarında məmənin “fibrokistik dəyişiklikləri” dediyimiz kistik, ələ gələn kütlələr olur. Bunlar xoşxassəli kütlələr olur və bir neçə aydan sonra izləmdə geriləyirlər, adətən. Cərrahi müdaxilə tələb etmirlər. 

Məmənin xoşxəssəli şişləri – fibroadenomalar var. Bunlar 5 sm qədər izlənilə bilər. Əgər 5 sm üzərindədirsə və gedərək böyümə trendindədirsə, bu zaman əməliyyatla götürülür. 

Yoxsa, məmənin xəstəliklərinə cərrahi müdaxilə, adətən, çox məhdud saydadır.

Dr. Nicat Vəliyev, Uşaq cərrahı




SAĞLAMLIĞINIZ SAĞLAMLIĞIMIZDIR!





SAĞLAMLIĞINIZ SAĞLAMLIĞIMIZDIR!