Qız uşaqlarında təcili yumurtalıq əməliyyatları: Keçən hər saat önəmlidir

Uşaqlarda yumurtalıq xəstəliklərinə hansı zamanda daha çox rast gəlirik?

Bunlar adətən yenidoğulmuş uşaqlarda olan yumurtalıq patologiyalarıdır. Qız uşaqlarında, əlbəttə ki… Bir də uşaqlar yetkinlik yaşına çatanda olan yumurtalıq patologiyalarıdır. 

Yumurtalığın cərrahi patologiyaları da 2 qrupa ayrılır öz içində: təcili əməliyyat lazım olan xəstəliklər, bir də əməliyyatın qaçılmaz olduğu hallar, amma təcili olmayan xəstəliklər.

Yumurtalığın kistik və solid xəstəlikləri

Hamilə ananın uşağına keçən hormonların təsirindən yumurtalıq kisti görə bilərik. Yəni çox gördüyümüz bir şeydir. Bunlara nə zaman əməliyyat planlayırıq? 

Əgər kistin ölçüsü 4 santimetrdən böyükdürsə daha uşağı evə göndərmədən əməliyyat edirik böyük kistləri. 

Bir də var ana qarnında diaqnoz qoyulan yumurtalığın solid, yəni kistik olmayan xəstəliyi. Yəni buna adətən yumurtalığın kütləsi deyə ümumi diaqnoz edirik. 

Yumurtalığın dönməsi

“Over torsiyonu” dediyimiz daha ana qarnındakı uşaqda doğulmadan yumurtalıq dönür və qanqrena gedir, nekroza gedir və biz onu əməliyyatla almaq məcburiyyətində qalırıq. Bəzən kistik yumurtalıq törəmələrində yumurtalığı qoruyaraq cərrahiyyə edirik.

Hər yaşda ola bilər təbii ki, yumurtalığın cərrahi xəstəlikləri, amma 13, 14, 15 yaşda qızlarda daha çox rast gəldiyimiz bir dönəmdir. Bu yaş qrupundakı uşaqlar kəskin qarın ağrıları ilə bizə müraciət edə bilərlər. Bu zaman da təbii ki, ilk ağlımıza gələn qız uşaqlarında əgər appendisitdən şübhələnmiriksə, “yumurtalığın dönməsi” bizim ən qorxduğumuz cərrahi qarın ağrılarından biridir. 

Keçən hər saat önəmlidir

Nəyə görə çox qorxuruq? 

Yumurtalığın dönməsində saatlar çox önəmlidir. Yəni bir saat əvvəl dönmüş bir yumurtalıqla bir gün əvvəl dönmüş yumurtalıq arasında çox fərq olur. O yumurtalığın itirilməsi yəni “Əməliyyatda o yumurtalığı qoruya biləcəyikmi, qoruya bilməyəcəyikmi?” – əsas veriləcək qərar odur. Yəni zamanla düz mütənasibdir. Nə qədər tez müraciət olsa o zaman daha yaxşı nəticələr əldə edə bilirik.

Yumurtalıığın şişləri

Bir də var yumurtalığın şişləri. Buna bədxassəli və xoşxassəli şişlər olaraq 2 qrupa ayrılır. 

Yumurtalığın xoşxassəli və bədxassəli şişlərində isə əlbəttə ki, xoşxəssəli şişlər çox gördüyümüz şiş qrupudu. Bədxassəli şişlər uşaqlarda az görünür, amma yenə də görürük və bunlara açıq müdaxilə edirik və yumurtalığın alınması ilə nəticələnir əgər bədxassəli bir kütlə varsa.

Uşaqlarda yumurtalıq əməliyyatı açıq, yoxsa qapalı üsulla icra edilir?

Bunlara yanaşma xəstəliyə görədir. Yəni bizim uşaqların böyüklüyündən asılı olmayaraq xəstəliyə görə bunlar qapalı və yaxud da açıq seçim edə bilirik. 

Məsəl üçün, yumurtalığın dönməsində əlbəttə ki qapalı üsul daha çox komfortlu, daha çox rahatdır uşaq adına. Qapalı üsul istifadə edirik və bu zaman yumurtalığı qoruyaraq əməliyyatı yekunlaşdırırıq daha çox. 

Əgər “bədxassəli” şübhəmiz varsa, kəskin qarınla gəlmişsə, o zaman açıq cərrahiyyə üstünlük veririk. Çünki bu zaman əməliyyat sırasında bədxassəli şişə yönəlik başqa müşahidələrimiz olur açıq əməliyyatda və onları biz bu məqsədlə açıq edirik. 

Genetik faktorlar və quruluş anomaliyaları

Genetik faktorlar çox önəmlidir. Amma, anadan keçəcək bir şey varsa uşaqda daha doğulmadan və yaxud da yenidoğan dönəmində onun kistik, yəni “yumurtalığın kistası var”, adətən el arasında elə deyirlər, bunlar anadan keçən hormonun təsirindəndir. 

Amma yumurtalığın dönməsi, yumurtalığın burulması, “over torsiyonu” tibbi adı ilə, olması, bunlar tamamən ana ilə və yaxud da anadan keçmə bir şeylə əlaqələndirmək mümkün deyil. Bunlar quruluş anomaliyaları olur adətən. Yumurtalığın bağının uzun olması və yaxud da bir yumurtalığın digər yumurtalıqdan kistasına görə daha ağır olması… Vaxtında düzgün diaqnoz qoyulması önəmlidir

Kəskin qarın simptomları ilə gələn qız uşaqlarında, özəlliklə alt qarın hissəsində qarın ağrıları ilə müraciət edən qız uşaqlarında yumurtalığın dönməsini, burulmasını, “over torsiyonunu” mütləq xaric etməlidirlər. Bunlar istər sahə həkimlərinin, istər poliklinika həkimlərinin, istər uşaq ixtisaslı həkimlərin çox diqqətində olan bir xəstəlikdir zatən. 

Qız uşaqlarımız təcili yardıma qarın ağrısı ilə müraciət etdiyi zaman “UZİ müayinəsi” dediyimiz xalq arasında, ultrasəs müayinəsi ilə mütləq yumurtalıqda bir problem olmadığını bilirlər və əgər yumurtalıqda bir qanlanma problemi, dönmə şübhəsi varsa mütləq uşaq cərahının konstitusiyasını istəyirlər.

Orqanı qorumaq prioritetimizdir

Biz uşaq cərrahları olaraq hər hansi bir orqan patologiyası ilə müraciət edən xəstələrin orqanlarını qorumaq, əsas bizim vəzifələrimizdən biri odur. Çünki uşağın önündə daha 50, 60, 70 illər var. Ona görə də yumurtalığın qorunması mümkündürsə qoruyuruq..

Bəzən yumurtalığın kistalarında, bəzən yumurtalığın dönmələrində, yumurtalığın xoşxassəli törəmələrində yumurtalığı qoruma prinsipimiz əsasdır. 

Bəzi hallarda isə yumurtalığın alınması təəssüf ki, qaçınılmaz olur. Bu da gec müraciət edən “over torsiyonu” dediyimiz burulmaları xəstələrində və yaxud da yumurtalığın bədxassəli şişlərində yumurtalığı qorumaq mümkün olmur uşağın sağlığı önəmli olduğu üçün… Bu zaman yumurtalığı qorumayaraq əməliyyatı sonlandırırıq, yumurtalığı xaric edirik.

Uzman. Dr. Nicat Vəliyev, Uşaq cərrahı