Qadınların yarısından çoxu menstruasiya ağrılarından – aybaşı ağrılardan əziyyət çəkir.
Bu ağrılar necə olur?
Qarnın alt aşağı bölgəsində – ⅓ hissəsindən başlayır, belə, ayaqlara doğru yayılır. Bu ağrılara da: ürək bulanması, qusma, ishal, tez-tez sidiyə çıxma və bəzən ən ağır hallarda, depressiya ilə müşahidə oluna bilər.
Bu ağrıları yaşayan qadınlar, əgər ki, bunun nədən olduğunu bilərsə, nədən olduğunu öyrənərsə, bunu daha yaxşı, daha rahat keçirə bilər.
Hər ay dediyimiz kimi uşaqlığın daxili divarında bəlli bir qan damarları qalınlaşır və estrogen və progesteron hormonunun dəyişilməsi nəticəsində o qan kənara atılır. Uşaqlıq əzələdən formalaşan bir orqan olduğu üçün yığılaraq o qanı çölə atır. Bu yığılma zamanı uşaqlığa gələn qanın miqdarı azalır və qan azaldığı üçün oksigen də azalır. Əzələ toxumasında, uşaqlığın daxili divarında “prostaqlandin” dediyimiz maddələrin miqdarı yüksəlməyə başlayır. Bu prostaqlandin də sinir uclarını qıcıqlandırdığına görə biz uşaqlığın olduğu bölgədə – tam qasıq bölgəsində ağrı hiss etməyə başlayırıq.
Birincili və ikincili aybaşı ağrıları
Bu ağrının yaşanma perioduna bağlı və zamanına bağlı biz bunu birincili və ikincili olaraq ayırd edirik. Əgər ki, qadın ilk menstruasiya qanaması ilə birlikdə bu ağrıları yaşayırsa, biz buna birincili ağrı, yəni “birincili dismenoreya” deyirik tibbi olaraq. Amma deyək ki, illərlə ağrısız menstruasiya yaşayır, amma müəyyən bir perioddan sonra ağrı aybaşı qanamalarına qoşulursa, biz buna “ikincili dismenoreya” deyirik. Adətən, ikincili dismenoreyanın altında anatomik pozulma olur. “Endometrioma” dediyimiz yumurtalıq kistaları, uşaqlığın miomaları ola bilər və ya abort prosedurundan, keysəriyyə doğumundan sonra çox gördüyümüz uşaqlıq boynunda daralma nəticəsində qan çölə çıxa bilmədiyinə görə bu qadınlar ağrını sonradan yaşaya bilərlər.
Hansı qadınlarda daha çox görülür?
Kimlər risk qrupu altındadır deyə baxsaq, kimlər, hansı qadınlarda daha çox görülər menstruasiya ağrıları deyə baxdıqda:
- Mən genetik faktorlar deyərdim. Yəni ki: anasında, xalasında, bibisində… əgər belə bir aybaşı dövründə ağrılar olan qadınlar varsa, qızlar varsa, bunlarda da görülmə ehtimalı daha yüksəkdir, daha çoxdur.
- İkincisi, erkən yaşda menstruasiyaya başlayanlar. 11-12 yaşlarında aybaşı qanamaları başlayanlarda daha çox görülür bu ağrılar.
- Ücüncü qrupda, adətən, qeyri-müntəzəm menstruasiyası olanlar və ya həddən artıq çox qanaması olanlar bu risk qrupu altındadır.
Aybaşı ağrısı zamanı həkimə müraciət
Nə vaxt ginekoloqa gedək, həkimə müraciət edək?
Əgər ki, bu ağrılar sizin həyat fəaliyyətinizi pozursa, aybaşı ağrıları yaşadıqda həyatınıza, fəaliyyətinizi davam edə bilmirsinizsə, mütləq müraciət edilməsi lazımdır. Ağrılar sizdə əvvəllər olmayıb, müəyyən bir yaşdan sonra ağrı yaşamağa başlamısınızsa, yenə mütləq həkimə müraciət etmək lazımdır.
Və önəmlisi yaşdır. İrəliləyən yaşla bərabər əgər ki, ağrılar da artır və get-gedə bu ağrının şiddəti daha da artmaya meyillidirsə, mütləq həkimə müraciət etmək lazımdır.
Müalicəsi nədir?
Müalicəsini 2 şəkildə ayıra bilərik: medikal və non-medikal. Yəni dərmanla və dərmansız müalicə şəklində.
Dərmanla müalicələrin başında ağrıkəsicilər gəlir. Həkimə müraciət etmədən də bu menstruasiya başlanğıcından bir gün öncə və ya menstruasiya gördüyümüz gün və ya 1-2 gün sonra istifadə edərək fayda əldə edə bilərik. Amma qadınların çoxu bu menstruasiya qanamasını azaltdığı üçün bu müalicə metodunu sevmirlər.
İkinci bizim ən çox müraciət etdiyimiz, ən çox istifadə etdiyimizdə fayda gördüyümüz dərman qrupu oral kontraseptivlərdir. Bunlar həm menstruasiya nizamsızlığı varsa, aradan qaldırır, həm aybaşı ağrılarını 90 faizə qədər, yəni mükəmməl bir şəkildə menstruasiya ağrılarını azaltmaqda faydalıdır.
Ondan sonra uşaqlıq daxili istifadə etdiyimiz spirallar var – hormonal spirallar. Bunlar da aybaşı zamanı ağrıların azaldılmasında faydalı ola bilər. Və ya dərialtı implantlar olsun, aylıq, 3 aylıq iynələr menstruasiya ağrılarının azaldılmasında faydalıdır.
Dərmansız müalicə
Bəzi xəstələr deyir ki: “Yox, mən dərman istifadə eləmək istəmirəm”. Bunlara ən çox tövsiyə etdiyimiz metod idmanla məşğul olmalarıdır. Bu idmanla məşğul olmaq ancaq ayda 2 gün, 3 deyil, müntəzəm bir şəkildə idmanla məşğul olması və ya tənəffüs idmanlarından istifadə edə bilərlər, yoqa, akupunktur kimi dərmansız metodlarla və ya kalsium, magneziumla zəngin diet eliyərək də bu ağrıları nisbətən də olsa azaltmaqda fayda edə bilərik.
Uzman Dr.Aygün Əkbərova, Cərrah mama-ginekoloq
