Əslində, qız uşaqları ilk dəfə aybaşı görməyə başlamazdan əvvəl analar bunu öncədən çox yaxşı izah etməlidirlər. Çünki bu qorxulu bir şey deyil. Uşaqları buna hazırlamaq lazımdır ki, bununla problem yaşamasınlar.
Yəni qadınlığa ilk hazırlıq, tədricən uşaqlığın reproduktivlik xüsusiyyəti qazanması, qadının çoxalma qabiliyyəti qazanması yavaş-yavaş başlayır. Əlbəttə ki, bu yaşlarda birbaşa başlamaz, müəyyən 3-4 il ərzində yetkinləşir və 16 yaşından sonra, əsasən isə 18 yaşından sonra reproduktivlik üçün hazırlaşır, əslində, uşaqlığımız.
Prosesin əvvəlində qeyri-stabilliklər ola bilər
Bilirsiniz, yumurtalar – “over”lər (“oosit”lər) hələ ana bətnində ikən əmələ gəlir və doğulduqda təxminən 1-2 milyon ədəd yumurta qalır. Yəni 7 milyonla başlayır və ana bətnində 5-6 milyonu tələf olur. 11, 12, 13 yaşına çatanda bunlar 400 minə qədər enir. 400 min yumurtası olduqda artıq bədən deyir ki, “Mən artıq reproduktivlik üçün bu qızı hazırlamalıyam” və uşaqlıq ilə yumurtalar funksiya qazanmağa başlayır. Necə ki, klimaks başladıqda problemlər olduğu kimi, bu proses başladıqda da qeyri-stabilliklər və ağrılar ola bilər.
Aybaşı və aybaşı ağrısı necə baş verir?
Xüsusilə, ağrıya baxdığımızda, çox da elmi mövzulara girmədən sadə bir şəkildə deyim… Əslində uşaqlıq boşluğundakı qalınlaşmış endometrium təbəqəsinin tökülməsi aybaşı qanaması olaraq görülür və bu əsnada, “prostaglandin F2 alpha” dediyimiz bəzi maddələr ifraz olunur ki, bunlar da həm də ağrı və iltihaba səbəb olur və damarlar artıq nekroz olur və bu ay hamiləlik olmadığını görərək oradan endometrium tökülməyə başlayır, yəni aybaşı görür. Bu 12-13 yaşlarında başlayır və davam edir.
İlk 1-2 il aybaşı ağrılarına çox əhəmiyyət vermirik
Bəzilərində bu ağrılar həddindən artıq çox olur.
Əslində biz, 1-2 il buna çox da əhəmiyyət vermirik. Çünki 1-2 il ərzində bəzi qeyri-stabilliklər olur. Amma daha sonra bəzi qızlarımızda, təəssüf ki, 2 dənə ağrıkəsici içdiklərinə baxmayaraq, gündəlik həyatına təsir edəcək qədər, imtahanlarına, normal həyatlarına təsir edə biləcək qədər problemli olur. Belə vəziyyətlərdə biz, əlbəttə ki, dəstəkləyirik.
Ancaq müntəzəm olaraq, hər aybaşı zamanı qızlarımızın əksəriyyətində müəyyən bir ağrı olur. Bu o qədər də pis bir şey deyil. Bu, yumurtlamanın stabil olduğunu, endometriumun düzgün dolduğunu və endometriumun düzgün boşaldığını göstərən parametrlərdən biridir. Əslində, ağrıların olması yumurtlamanın düzgün olduğunu göstərən parametrlərdən biridir.
Bütün aybaşı ağrılarına müdaxilə edilirmi?
Ağrıların problemli ola biləcək irəli yaşlarda fərqli səbəbləri ola bilər: adenomioz, endometrioz…
Ancaq o gənc qızlıq, hələ təzə-təzə aybaşı görməyə başlayan qızlarda, adətən, biz bu ağrılara müdaxilə etmək məcburiyyətində qalmırıq.
Ancaq lazım gələrsə, mütləq və mütləq bizim nəzarətimiz altında, problemin anatomik bir problem olmadığını görərək və lazım gələrsə bu ağrını azaltmaq üçün müalicələr tətbiq edirik.
Uzman Dr. Olcay Turgut, Cərrah mama ginekoloq, sonsuzluq və süni mayalanma uzmanı
