Qadınlara təcili qorunma metodlarınınə zamanməsləhət görürük?
Əgər qadın cinsi birlikdəlik əsnasında qorunduğu metodun qeyri-effektiv olduğunu fərq edər və ya şübhə edərsə, məsələn, bu prezervativin yırtılmasını və ya geri çəkmə metodunun alınmadığını hiss edərsə, şübhə edərsə və yaxud da qadın “doğum kontrol həbi” dediyimiz hormonal preparatlar istifadə edirsə, daha öncəsində və bunu vaxtlı-vaxtında istifadə edə bilmir, 2-3 saat gecikməklə və ya 2-3 gün ara veribsə, bu zaman hamiləlik olma ehtimalı var və mütləq təcili qorunma metodlarından istifadə etmək lazımdır. İstəmədiyimiz hallardan biri də cinsi zorakılıqdır. Bu halda da yenə bu üsullardan istifadə etmək lazımdır.
Hansı təcili qorunma metodları var?
Təcili qoruma metodları uşaqlıq içərisində spiral taxılması və digər hormonal preparatlar ola bilər. Müxtəlif dərmanlardan istifadə edilir. Bunlar bir-birlərinə üstün və əksik tərəfləri vardır. Məsələn, uşaqlıq içərisində spiral taxılmasının bəzi üstünlükləri var. Bu məlumatı qadınlara vermək lazımdır. Əgər qadın qorunmasız əlaqədən sonra davamlı bir qoruma metodu istəyirsə, bu onun üçün gözəl bir variantdır. Və yaxud da ki, qadının kilosu, bədən kütlə indeksi (BKİ) otuzun üstündədir, kiloludur, artıq çəkilidir… Belə bir halda istifadə etdiyi hormonal preparatların qoruma təsiri azalacaq. Bu qadınlara məsləhətdir ki, uşaqlıq içərisində spiral taxılsın.
İlk 3-5 gündə istifadə etmək uğur nisbətini artırır
Uşaqlıq içərisinə spiral qorunmasız əlaqədən sonrakı ilk 5 gündə taxılmalıdır. Yəni ilk 120 saat içərisində. Hormonal preparatların istifadəsi də daha çox qorunmasız əlaqədən sonrakı ilk 3 gün içərisində istifadə edilməlidir. Qadınlara belə bir məsləhət də vermək istəyirəm ki, qorunmasız əlaqədən sonra nə qədər tez, qısa zamanda bu üsullara müraciət edərsə, onların qorunma metodunun uğurlu nəticəsi daha yüksək olar.
Hansı təcili qorunma metodu daha yaxşıdır?
Spiralın üstün cəhətləri vardır, ancaq bəzi hallarda bu riskli ola bilər. Məsələn, “servisit” dediyimiz uşaqlıq ağzı infeksiyalarında, xüsusilə də, cinsi yolla keçən infeksiyalarda, qonereya, xlamidiya, trixomoniaz kimi. Bu hallarda taxılması risklidir.
Hormonal preparatları istifadə etdikdə qadınlar bəzən əlavə yan təsirlərini görə bilər: bulantı, qusma, baş gicəllənmə, baş ağrısı… Bəzən qadınlar istifadə etdikdən sonra ilk 1-2 saat içərisində qaytarırlar, dərmanı olduğu kimi geri çıxarırlar. Bu zaman, onsuz da, onun təsiri qalmır. Ona görə belə qadınlara da, dərmana dözə bilməyən qadınlara yenə uşaqlıq içərisində spiral taxılması məsləhət görülür.
Bəzi qadınlar təcili qorunma üsulları kimi bu hormonal dərmanlardan və uşaqlıq içərisində yerləşdirilmiş spiraldan çəkinirlər. Çəkinməyə ehtiyac yoxdur. Asanlıqla tətbiq oluna bilən metodlardır. Sadəcə bu qorunma metodları, təcili qorunma metodları təcili hallarda istifadə olunmalıdır. Davamlı şəkildə qətiyyən istifadə olunmamalıdır. Bunun üçün də qadınlar diqqətli olmalıdır.Təcili qorunma metodundan öncə hər hansı bir analizə ehtiyac yoxdur. Bunun üçün sadəcə hamiləlik testini verməlidirlər. Yəni hamilə olmadığından əmin olmaq lazımdır.
Dediyimiz kimi, hormonal dərmanların effektivlik şansıs pirala görə daha aşağıdır. Məsələn, 50% ilə 90% arasındadır. Əgər ki qadın, deyək ki, hormonu istifadə etdi, ancaq yenə hamiləlik baş tutdu. İstifadə etdiyi tək səfərlik hormonlar gələcəkdə yarana biləcək döldə hər hansı bir neqativ təsirə sahib deyildir. Bununla bağlı yetərli qədər araşdırmalar aparılıb.
Uzman Dr. Gülmirə Əliyeva, Cərrah mama-ginekoloq
“Hamiləlikdən qorunma” metodlarından danışmaq istəyirəm. Düşünürəm ki, bütün qadınların bu mövzuda çox maariflənməsi lazımdır., İstənməyən hamiləliklərin, abortların qarşısının alınması üçün mütləq bütün qadınlar hamiləlikdən ciddi şəkildə qorunmalıdır.
Hamiləlikdən qorunma metodları
Fərqli qorunma metodları var.
Ən çox üstünlük verilən metodlar “təbii yolla” dediyimiz qorunma metodlarıdır ki, bu da ən güvənsiz qorunma metodlarıdır ki, bunlarda da hamilə qalmaq şansı yüksək olur.
Təqvim metodu ilə geri çəkmə, ya da prezervativlə qorunma metodlarına üstünlük verirlər. Ən çox da məhz abortlara müraciətlər bu qrupda olur.
Qadınlarımız çox vaxt qorxurlar ki, “hormon müalicəsi alsam, ya kökələrəm, ya xərçəng olaram.” Amma heç də elə deyil. Hormonların da bir çox müsbət tərəfləri var.
Təbii ki, xəstəyə görə davranırıq biz. Hansı qorunma metodunu seçiriksə, xəstəyə individual davranırıq. Çünki bəzi metodlar bəzi xəstələrdə olmaz. Nəyə görə qərar veririk?
Yeni ana olanlarda hamiləlikdən qorunma metodları
Doğumdan sonra qorunmaqdan başlayaq.
İstər qeysəriyyə olsun, istər normal doğuş olsun bir sonrakı hamiləliyi üçün bir müddət qorunmasını tövsiyə edirik. Əgər ana hər 3 saatdan bir düzənli əmizdirirsə, əslində 6 ay ana südü hamiləlikdən qoruyur. Ancaq yenə də biz riskə atmamaq adına 3 ay sonra təkrar həkimə müraciət edib bir qorunma metodu seçməsini məsləhət görürük.
Nələr tərcih oluna bilər?
Əmizdirən analar üçün xüsusi hormonal kontraseptiv metodlar var, tabletlər var, ya onları məsləhət görürük… Çünki əmizdirdiyi üçün südə keçmə ehtimalı yüksəkdir.
Ya uşaqlıqdaxili vasitələr məsləhət görürük – spirallar. Dərialtı implantlar var, onlar da hormonal qorunma metodlarıdır, ya da onları tövsiyə edirik.
Amma 6 aydan sonra istənilən hormonal kontroseptivlər əgər xəstə üçün uyğundursa, onlar istifadə oluna bilər.
Spiralların üstünlükləri nələrdir?
Ən çox istifadə olunanlardan biri uşaqdaxili vasitələr – “spirallar” dediyimizdir. Spiralların fərqli çeşidləri vardır. Dünya praktikasında ən çox istifadə olunan “mis spirallar”dır. Sadəcə mis allergiyası olan qrupda istifadəsi tövsiyə olunmur. Spiralların avantajları nədir? Rahat qorunma metodudur. Məsuliyyət olmur ki, xəstə hər gün həb qəbul etməlidir. Qoruculuğu uzunmüddətlidir və 3 illik, 5 illik, 7 illik qorunma növləri vardır.
Azərbaycanda gümüş və qızıl spirallar da çox soruşulan metodlardan biridir. Əslində qorunma metodu eynidir, həm istər mis, istər gümüş, istər qızıl olsun. Sadəcə material fərqi olduğu üçün ona uyğun, qiymət fərqləri vardır. Spiralların mənfi cəhəti nələrdir?
Spiralın dezavantajı nədir? Çox vaxt xəstəni narahat edən vaginal axıntıların artmasıdır ki, məhz spiralda bu normal populyasiyaya görə daha çoxdur. Ona görə də belə xəstələrdə dövri mütəmadi olaraq ginekoloji müayinələr, ehtiyac olarsa, vaginal şamların istifadəsi tövsiyə olunur.
Dərialtı implantlar
Son zamanlarda çox soruşulan metodlardan biri “dərialtı implantlar”dır. Qoruyuculuğu yüksək olan metodlardan biridir. 99% üzərində bir qoruyuculuğa sahibdir. Dərialtı implantlar hormon tərkiblidir.
Ancaq xəstələri ən çox narahat edən “Kökələrəmmi?” ya da “Xərçəng olarammı?”
Tam tərsinə xərçəngdən qoruyur. Endometrium xərçəngindən, yumurtalıq xərçəngindən qoruma kimi xüsusiyyəti var. Yerli keyitmə ilə çox qısa bir müddətdə qolun iç səthinə taxılır. Taxılma proseduru ağrısızdır. Eyni zamanda çıxarma proseduru də ağrısızdır. 3 illik bir qorunma təmin edir.
Dərialtı implantların yan təsiri
Aybaşı düzənsizliyinə səbəb ola bilər. Qoyduqdan sonra xüsusilə də, ilk 6 ayda çox rast gəlinir. Ara qanamalar, ləkələnmələr… Bəzən aybaşı qanaxmalarının uzun müddət ləkə şəklində davam etməsi, bəzən tamamən, 3 ay, 2 ay aybaşının olmaması – “amenoreya” kimi vəziyyət yarada bilir.
Ona görə də xəstələri bu mövzuda məlumatlandırırıq ki, öncədən belə bir yan təsirləri var. Hər xəstədə olması da, müəyyən bir qrupuda bu şikayətlər ola bilər. Adətən, 6 aydan sonra bu şikayətləri keçir.
Çəki artımı da ilk 3 ayda ola bilir. Orqanizmin su tutumuna bağlı olaraq, keçici olaraq xəstə sanki çəkisi artmış kimi hiss edə bilir, ancaq 3 aydan sonra bu şikayətlər də keçir. Normal vəziyyətinə qayıdır.
Dərialtı implatları kimlərə tövsiyə edirik?
Endometrial hiperplaziya – qalınlaşması olan, şiddətli aybaşı qanaxmaları olan pasiyentlərdə, ya da ciddi aybaşı ağrıları olan pasiyentlərimizdə tərcih edirik. Çünki həm aybaşı ağrılarının azaldılması, qanaxmaların azalması üçün müalicə edici, bir effekti də var. Təkcə hamiləlikdən qorunma metodu olaraq deyil, eyni zamanda xəstələrin bir çox şikayətlərin də aradan götürmək üçün çox effektiv bir vasitədir.
Hormonal kontraseptivlər
Hormonal kontraseptivləri də çox tərcih edirik. Nömrəli tabletlərdir.
Ən böyük dezavantajından danışım. Hər gün eyni zamanda xəstə tabletka qəbul etməlidir. Yəni məsələn, 1 gün, 2 gün ara verərsə, hamilə qalma şansı arta bilər. Amma düzgün istifadədə o da 99 faizdən çox qorunma təmin edir.
Bir çox xərçənglərdən qoruyur. Xüsusilə, endometrium, yumurtalıq xərçəngi riskini azaldır. Aybaşı nizamsızlığını düzəldir. Yəni xəstənin düzgün aybaşı görməsini, aybaşı ağrılarının tamamən aradan qalxmasına səbəb olur. Şiddətli əgər aybaşı ağrıları varsa, xüsusilə hormonal qorunma metodunu seçirik.
Abortların qarşısını almaq üçün qorunmaq lazımdır
Hansı metodu seçirlərsə seçsinlər, amma hamiləlikdən ciddi bir şəkildə qorunmaq lazımdır. Bu da abortların qarşısının alınmasına gətirib çıxarır. Çünki Azərbaycan abortlarda, bəlkə də, öndə gedən ölkələrdən biridir və bu qədər istənməyən hamiləliklərin olması və abortların olması qadın sağlamlığı üçün çox zərərlidir.
Hətta bəzən irəli həftələrə qədər hamiləliyi gətirib onu abort etdirənlər var. Bu həm qadın sağlamlığı üçün çox zərərlidir və bunun gələcəkdə çox vaxt sonsuzluq problemlərinə də gətirib çıxara bilər.
Saydığım növlərdən başqa yenə də bir sürü qorunma metodları var.
Hansı qorunma metodu olursa olsun, qadınların düzgün bir şəkildə, yəni ginekoloq tövsiyəsi ilə bir qorunma metodunu seçib düzgün qorunmasını tövsiyə edirəm ki, bu da istənilməyən hamiləliyin qarşısını alacaq və qadınlarımız daha sağlam olacaq.
