qızdırma / Ege Hospital - Sağlamlığınız, sağlamlığımızdır.

Payız gəlir, qış gəlir, uşaqlar məktəbə gedirlər. məktəbə getməsələr də, insanlar bir arada toplanırlar. Yoluxucu xəstəlikləri bir-birlərinə yoluxdururlar uşaqlar və axşam, ya da günün hansısa bir saatında temperaturu çıxır. Və Ailələrin ən əhəmiyyətli problemlərindən də biri bu temperaturdur. Əslində, “normal bədən temperaturu nədir?” sualının, birinci, cavabını verməliyik. Normal bir uşağın gün içərisində 0,5-0,8 dərəcə fərq göstərməklə birlikdə 36,5-37,5 normal bədən temperaturudur. 37,5-in üzərini temperatur olaraq adlandıra bilərik. 37,5-38, bəzi qaynaqlarda 38,3 subfebril bədən temperaturu olaraq adlandırılır. 38 vəya az öncə dediyimiz mötərizə içərisində bəzi qaynaqlara görə 38,3-ün üzərində yüksək temperatur olaraq adlandırılır. 

Temperatur özü nədir? 

Uşaqların temperaturu çıxır, Temperaturun özü, qızdırmanın özü bir xəstəlikdirmi? 

İnsan xəstələnib… Nəyi var? Temperaturu var. Demək ki, bu temperaturu xəstəlik kimi qəbul edirlər. Əslində, temperatur bir xəstəlik deyil. 

Temperatur iltihabın 5 əlamətindən biridir. İltihabın 5 əlaməti, qızarıqlıq, şişlik, ağrı, funksiyanın pozulması və temperaturun artması. Temperaturun artması yerli ola bilər, lokal ola bilər infeksiyanın və ya iltihabın olduğu nahiyədə ola bilər, bütün bədəndə ola bilər

Ona görə temperatur bir xəstəlik deyil. Ona görə biz heç vaxt temperaturu müalicə etmirik. Temperatura səbəb olan xəstəliyin adını qoyuruq bu xəstəliyi müalicə edirik. 

İndi xalq arasında İki inanc var əslində və çox təəssüf ki, bunun səhv olduğunu da ifadə etmək istəyirəm.  

Bir – “Temperatur var, temperaturu müalicə edək, bir xəstəlikdir”. 

Temperatur bir xəstəlik deyil. Temperatur iltihabın 5 əlamətindən biridir. İltihabın da ən çox qarşımıza çıxan səbəbi infeksiyadır. Qulağında, burnunda, boğazında, ağciyərində, sidik yolunda, böyrəyində, dərisində, oynağında, sümüyündə, hər hansı bir yerində bir infeksiya var və temperaturu çıxarır, birinci budur. 

İkinci və ən əhəmiyyətlisi deyir ki, “qızdırması var, 3 gün qızdırma düşürən istifadə et, əgər temperatur keçmirsə həkimə gəl.” Bu da səhv bir fikirdir.

Uşağın temperaturu var, səbəbini bilmirik. Yəni qrip olubdur, öskürür, boğazı ağrıyır, ciddi bir toksik görünmür uşaq və ya öskürür, amma nəfəs alıb vermədə ciddi bir çətinlik çəkmir, tənginəfəsliyi yoxdursa, bu uşaq üçün tamam bir-iki gün qızdırma düşürən, üst tənəffüs yolu kəskin respirator xəstəlikləri üçün olan dərmanlar istifadə oluna bilər. Səbəbini bilmədiyimiz hər temperatur bizim üçün dəhşətdir. Niyə? Qızdırması var 39 dərəcə, viraldır, hansı virus? Analiz verdin nəyə görə biz buna viral deyirik? 

Baxmaq lazımdır, bəlkə uşağın sidik yolu infeksiyası var, biz bu uşağa verək 3 gün qızdırma düşürücünü, böyrəkləri məhv etsin buradakı infeksiya və 3 gün sonra kəskin böyrək yetməzliyindən yataq reanimasiyaya. Başqa bir tərəfdən danışım. 

Səbəbini bilmədiyimiz bir qızdırma var, uşaq meningitdir, 3 gün ver qızdırma düşürücünü ki, viraldır, hansı virus yəni hansı analizi verdik burada, vermədən yəni həkimə gəlmədən. Sən 3 gün ver qızdırma düşürücünü sonra gəl ki, septik şokla və ya beyin abzesi ilə və ya hər hansı bir ağırlaşma ilə miningitin gəl xəstəxanaya ömür boyu bunun şikəstliklərini daşı. 

Ona görə temperatur bizim üçün ciddi bir şikayətdir. Səbəbi üst tənəffüs yolu infeksiyası, qrip dediyimiz şeyə biz kobud şəkildə qrip deyirik. Əslində qripin özü də müalicə olunması gərəkən bir xəstəlikdir. Üst tənəffüs yolun kəskin respirator xəstəliyidirsə, 2 gün, 3 gün uşaqda ciddi bir tənginəfəslik yoxdur, ciddi toksik halsız, yorğun görünmürsə, 2-3 gün qızdırma düşürən verə bilərik, dərmanlarla işləyə bilərik. 

Öskürək artdı, nəfəs alıb vermədə əziyyət çəkməyə başladı, halsızdır, yemir, içmir, iştahsızdır, yatır bir tərəfdə bu deməkdir ki, bir problem var xəstəxanaya gedək. Səbəbini bilmiriksə, əgər temperaturun o zaman həkimlə danışmağımız lazımdır. Bunun altından sümük infeksiyasından, meningitdən, böyrək infeksiyasına qədər fərqli xəstəliklər çıxa bilir. 

Demək ki, temperatur, qızdırma bir xəstəlik deyil. Temperatur iltihabın 5 əlamətindən biridir. Səbəbini bilməliyik. Səbəbini bilmədiyimiz hər temperatur, hər qızdırma bizim üçün ciddi problemdir ki, biz həkimlər olaraq bu sahədə ən ağır xəstələrlə məşğul olan, yəni mən yenidoğan reanimatoloq olaraq, həm uşaq xəstəlikləri uzmanı olaraq təhsil aldığımız müddətdə də, Türkiyədə işlədiymiz müddətdə də yüzlərlə, minlərlə belə xəstələrlə reanimasiyada əlimizdən keçdi. Qarşılaşdıq və həqiqətən, az əvvəl dediyim iki inanca, amma səhv olan inanca inanıb xəstəxanaya gec gələn, həkimə gec gedən hallarda uşaqlar bəzən bunun ömür boyu əziyyətini çəkmək məcburiyyətində qalır. 

Uşaq kimdir? Uşaq 70 il gələcəyi olan bir insandır. Yəni bizim gələcəyimizdir bu uşaqlar. Bu gün bir toxumu əkib o toxumu necə becərərsən, necə suyunu verərsən, necə münbit torpaqda əkib, necə yaxşı baxarsan sənə gələcəkdə o şəkildə bəhrə verər, o şəkildə böyüyər. Uşaqlara da biz necə baxarsaq, bu gün doğulmuş, istər vaxtında doğulsun, istər vaxtından əvvəl doğulsun. Bir uşağa biz necə baxarsaq, necə qulluq edərsək, qulluq etmək hər istədiyini vermək deyil, hər şeyi miqdarında və yerində vermək deməkdir. Yəni hər istədiyini verib ərköyün böyütməmək lazımdır, səhv mesaj verməyim. Düzgün şəkildə, standartlara uyğun şəkildə baxarsaq, o şəkildə də gələcəkdə 10 il, 20 il sonra nəticəsini görəcəyimizi fikirləşirik. 

Burada həm sosial baxım, bizim işimiz sadəcə tibbi uşaq xəstəlikləri deyil, sosial pediatriya dediyimiz bir şey var. Uşağın sosial həyat və tibbi həyatı bunların ikisini birləşdirib baxmaq lazımdır. Biz həkimlərin də, ailələrimizin də sosialla tibbini birləşdirib nə qədər yaxşı baxarsaq, o qədər yaxşı nəticə görəciyimizi fikirləşirəm. 

Son nöqtə olaraq söyləsək, temperaturun səbəbini bilmiriksə, həkimə getmək lazımdır. Həkim baxsın, müayinə etsin, lazım gəlsə qanından, sidiyindən, nədənsə analiz görsün ki, səbəbini görməyə temperaturun səbəbi müayinədə aşkar olunmazsa, yenə həkim bu analizləri bizdən istəyəcək. Ona görə də sonrakı izləm, müalicə planının izlənməsi lazımdır.